پيش از اسلام اعراب از نظر عقيدتي بت پرست بودند. شناختي نسبت به معارف الهي چون خدا و پيامبر(ص) و معاد نداشتند. مردم در حيرت و ضلالت و گمراهي زندگي مي كردند. نژادپرستي و تكاثرطلبي از ارزش هاي آنان بود. عرب ها در جاهليت غيرت و شجاعت را بسيار مي ستودند اما حقيقت اين است كه غيرت و شجاعت مورد ستايش آنان همان درنده خويي و بي باكي در جهت تأمين منافع مادّي و حمايت از هم قبيلگي خود به حقّ و يا ناحقّ بود. عواطف انساني در ميان آنان بسيار كمرنگ بود. دختركشي اعراب نمونه اي از آن است.

پيامبر اسلام(ص) ستيز و مبارزه اي پي گير را عليه نژادپرستي و تكاثرطلبي و ديگر ارزش هاي جاهلي آغاز كرد و به صراحت اعلام كرد كه در اسلام اين ها ملاك ارزش و برتري افراد بر يكديگر نيست. آن بزرگوار، علم و معرفت نسبت به خدا و قيامت و ديگر دانش هاي مفيد را يكي از ملاك هاي برتري افراد بر يكديگر بر شمردند. ايمان و تقوا و جهاد در راه خدا را كه مظهر ارتباط با خدا و خلق بر اساس مسؤوليت سازندگي بود، جاي گزين افتخار به حسب و نسب و ثروت و قدرت ساختند. و با تحوّل در بينش ها و ارزش ها انسان هايي را تربيت كردند كه اسوه پاكي و فداكاري، ايثار و همه خوبي ها شدند. نمونه بارز اين ويژگي ها را مي توان در رويدادهاي تاريخي صدر اسلام به ويژه در جنگ ها مشاهده كرد. از باب نمونه: جابربن عبدالله انصاري مي گويد: «در جنگ احد به بالين پدرم عبدالله رفتم. در حال احتضار بود. درخواست آب كرد. من رفتم و ظرف آبي آوردم، وقتي خواستم به او بدهم اشاره كرد: آب را به اين مسلمان كه در كنار من و تشنه تر از من است برسان. سراغ او رفتم. او به سومي اشاره كرد، سراغ سومي رفتم او به چهارمي، و همچنين تا دهمي. وقتي به سراغ دهمين رفتم ديدم كه او به شهادت رسيده است. برگشتم به سراغ نهمي و...تا اوّلي ديدم همه به شهادت رسيده اند.» [1] از اين نمونه ها در جنگ هاي صدر اسلام فراوان است. لازم به يادآوري است كه اين نمونه ها در ميان كساني نمودار شد كه تا چند سال پيش از آن، اگر يكي از اين افراد به ديگري بر مي خورد كه مشغول خوردن سوسمار زنده صحرايي بود و باقي مانده سوسمار رااز او مطالبه مي كرد، امتناع مي كرد و گاهي به خاطر نصف سوسمار انساني را از ميان دونيم مي كرد. [2] بر اين اساس پيامبر اسلام(ص) با تحوّل در بينش ها و ارزش ها انسان هايي را تربيت كرد كه ديگران را حتّي به هنگام مرگ بر خود پيش مي داشتند. و پيش از آن نيز، براي دفاع از مكتب از جان و مال و ثروت خويش گذشته و در ميدان جهاد و شهادت بر يكديگر پيش مي گرفتند.