در تفاوت درس ها و عبرت ها اشاره كرديم كه در عبرت ها تنها به الگوهاي شايسته و خوبيها نگاه نمي كنيم، بلكه بديها و زشتيها و رذالت ها را نيز مي بينيم. در اين بحث از عوامل زمينه ساز اين رويداد، علت سكوت و بي تفاوتي مردم در برابر قيام امام حسين(ع) و يا بالاتر، ضدّيت با آن، و چگونگي بهره گيري از اين حادثه بحث مي شود. عبرت گيري از حادثه عاشورا را مقام معظم رهبري چنين ترسيم مي كند:

«اوّلين عبرتي كه در قضيّه عاشورا ما را متوجه خود مي كند اين است كه ببينيم چه شده كه پنجاه سال بعد از درگذشت پيامبر(ص) جامعه اسلامي به آن حدّ رسيد كه كسي مثل امام حسين(ع) ناچار شد براي نجات جامعه اين چنين فداكاري بكند....مگر چه وضعي بود كه حسين بن علي(ع) احساس كرد كه اسلام فقط با فداكاري او زنده مي ماند و الّا از دست مي رود؟ عبرت اين جاست، ما بايد نگاه كنيم و ببينيم كه چه شد كه فردي مثل يزيد بر جامعه اسلامي حاكم شد؟...چرا بايد وضعي پيش بيايد كه كسي مثل حسين بن علي(ع) ببيند چاره اي ندارد جز اين فداكاري عظيم، كه در تاريخ بي نظير است. چه شد كه آنها به اين جا رسيدند؟ اين همان عبرت است.... چه شد كه بيست سال بعد از شهادت اميرالمؤمنين(ع) در همان شهري كه ايشان حكومت مي كرد سرهاي پسران اميرالمؤمنين را بر نيزه كردند و در آن شهر گرداندند...و دخترها و حرم اميرالمؤمنين را در بازار كوفه گرداندند...» [1] پاسخ به پرسش هاي ياد شده و بررسي و تحليل عوامل و زمينه هاي اين حادثه مي تواند مايه عبرتي براي جامعه اسلامي و نظام و حكومت ديني ما باشد، چرا كه وقتي انقلاب پيامبر اسلام(ص) را آن عوامل به فاجعه اي بزرگ چون شهادت حسين بن علي(ع) و يارانش و اسارت اهل بيت آن بزرگوار كشانيد، بي ترديد اگر به جان انقلاب و نظام ما بيفتد همان بر سر انقلاب و نظاممان خواهد آمد كه بر انقلاب بزرگ پيامبر(ص) آمد؛ عبرت عاشورا، اين جاست. اگر عوامل زمينه ساز اين حادثه را به درستي شناختيم و از آن عبرت گرفتيم، يعني تلاش كرديم كه انقلاب ما دچار آن آفت نشود، شاهد عاشورايي ديگر نخواهيم بود و اگر خداي نخواسته عبرت نگرفته و به وظيفه خود عمل نكرديم همان سرنوشت نيز در انتظار ما خواهد بود.