شناخت روشن و يقيني از دين، تكليف، پيشوا، حجّت خدا، راه دوست و دشمن، حق و باطل «بصيرت» نام دارد. بصيرت و روشن بيني از صفات شايسته اي است كه يك مسلمان در زندگي فردي و اجتماعي خود بايد از آن برخوردار باشد. در مبارزات و فعاليتهاي سياسي و اجتماعي و موضع گيري ها، جايگاه بصيرت روشنتر مي شود. حماسه آفرينان عاشورا، بي هدف و كوركورانه به كربلا نيامده بودند، آنان اهل بصيرت بودند، هم نسبت به درستي و حقانيت راه و رهبرشان و هم به اينكه وظيفه شان جهاد و ياري امام است و هم شناخت دشمن و حق و باطل. امام حسين (ع) از فرجام شهادت و آگاهانيدن ياران و همراهان خود كاملاً آگاه بود و از روي بصيرت و آگاهي در شب عاشورا در جمع يارانش فرمود:

«اينان مرا خواهند كشت و همه كساني را كه پيش روي من جهاد مي كنند. پس از غارت، خانواده مرا به اسارت خواهند برد...» [1] استاد مطهري معتقد است از جمله ارزشهاي مهمي كه به قيام حسين (ع) قوام، پايداري و جاودانگي هميشگي بخشيده است، روشن بيني است. ايشان مي گويد:

«يكي از چيزهايي كه به نهضت حسين بن علي (ع) ارزش زياد مي دهد، روشن بيني است. روشن بيني يعني چه؟ يعني حسين (ع) در آن روز چيزهايي در خشت خام مي ديد كه ديگران در آيينه هم نمي ديدند. ما امروز نشسته ايم و اوضاع آن زمان را تشريح مي كنيم، ولي مردمي كه در آن زمان بودند آن چنانكه حسين بن علي (ع) مي فهميد مي فرمايد، نمي فهميدند.» [2] به اعتقاد شهيد مطهري وجود يك درك قوي در نهضت حسيني باعث تقدس اين نهضت شده است و اين درك قوي، آن جريان پشت پرده ضد اسلامي امويان را كه مردم ظاهربين نمي ديدند، مي ديد ولي مردم ظاهربين و گول ظاهرخور و حمل به ظاهركن، هيچ گونه توجهي به اين امور نداشته اند... حقيقتي بود كه حسين (ع) درك مي كرد و ديگران درك نمي كردند. استاد مطهري عدم روشن بيني و درك ضعيف عامه و فراموشكاري آنان را يكي از علتهاي مهم شهادت امام حسين (ع) مي داند. [3] .