پاسخ: چرا شهداي كربلا به «هفتاد و دو تن» شهرت يافتند، در حالي كه تعداد واقعي آنان را بيش از اين شمرده اند؟

علامه سيد محسن امين (رحمه الله) در كتاب اعيان الشيعه، تعداد شهدا را به حدود 130 (يكصد و سي) تن رسانده است. [1] .

فرهاد ميرزا در قمقام مي نويسد: [2] امام حسين (عليه السلام) روز پنج شنبه، دوم محرّم الحرام با هيجده (18) تن از اهل بيت و شصت (60) تن از انصار وارد سر زمين كربلا شد. بديهي است، اين مطلب مورد قبول موّرخان است كه شب عاشورا 32 تن از لشكر عمربن سعد به امام (عليه السلام) پيوستند.

آنچه از تاريخ به دست مي آيد، فزوني شهدا در ركاب امام حسين (عليه السلام) مي باشد، ولي تعداد معروف آن هفتاد و دو (72) است.

سيّد بن طاووس در «لهوف» مي نويسد: ياران امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا چهل وپنج (45) نفر سواره و يكصد (100) نفر پياده بودند. [3] .


حجة الاسلام دكتر هادي اميني، فرزند علامه اميني(رحمه الله) صاحب الغدير، در كتابي با نام «ياران امام»، بيش از 130 نفر را مورد شرح و تفصيل قرار داده است.

در پاسخ به پرسش بالا، بايد بدين حقيقت توجه داشت كه:

اولاً: اين احتمال را، كه تعداد شهداي كربلا واقعاً بيش از 72 تن نباشند، نمي توان از نظر دور داشت؛ زيرا: بعضي از مورّخان از جمله خواندمير در كتاب «حبيب السير»، مي نويسد: [4] روز عاشورا، سي و دو سواره و چهل پياده، سربازان امام (عليه السلام) را تشكيل مي دادند. و بعضي ياران امام را چهل تن نوشته اند و با حالت عرفاني ياران امام در شب عاشورا، 32 تن از لشكر عمر سعد به امام پيوستند طبق اين نظر: اسامي شهداي ديگر، كساني مي باشند كه در صراط عاشورا، در فرصت هاي ديگر به شهادت رسيده اند، نه در روز عاشورا.

ثانياً: ممكن است اين تعداد، گوياي تعداد شهداي سرشناس و معروف آن روز باشد، كه از نظر گزارشگران و وقايع نويسانِ آن روز مورد توجه بوده اند.

ثالثاً: در حديثي از امام صادق (عليه السلام) آمده است كه آن حضرت ضمن رهنمودي درباره عالم رجعت و قيام موعود اسلام و حضور برخي از درگذشتگان، كه در عالم برزخ زندگي مي كنند و در ركاب آن حضرت بوده اند، به مفضّل خاطرنشان ساخته بود كه 72 تن از شهداي كربلا نيز در ركاب موعود اسلام رجعت خواهند داشت و در قيام او حضور خواهند يافت. گرچه در اين بيان، امام صادق (عليه السلام) تعداد شهداي كربلا را در 72 تن محدود نساخته و تنها اين نكته را ثابت مي كند كه از جمع شهداي كربلا، 72 تن رجعت دارند، نه آن كه تعداد شهداي كربلا بيش از هفتاد و دو تن نيستند.

شايد همين حديث سبب شده است كه بعضي گمان كنند شهداي كربلا بيش از 72 تن نيستند. متن حديث چنين است: «.. فَالإثنان و سبعون رجلاً الذين قُتِلوا مع الحسين يظهرون معه؟ قال: نعم يظهرون معه...». [5] .


رابعاً: تعداد سرهايي كه به كوفه و شام ارسال شده بود، حدود 72 تن بودند و بعيد نيست كه اين مسأله نيز در اشتهار شهداي كربلا به 72 تن مؤثر باشد.