بازگشت

نظريه علامه شعراني


علاّمه شعراني در كتاب «دمع السجوم»، در ترجمه كتاب معروف «نفس المهموم» مي نويسد:... اگر تزويج قاسم، به طوري كه مشهور است، صحيح باشد، بايد يكي از دو احتمال را قبول كرد:

اوّل: حضرت سيدالشهدا دختر ديگري داشت به نام فاطمه، غير از آن كه به عقد حسن مثني درآورده بود، چون مسلّم نيست كه دختران آن حضرت منحصر به فاطمه و سكينه بوده است. لذا در «كشف الغمه» [1] از كمال الدين ابن طلحه شافعي نقل كرده كه مي گويد: امام (عليه السلام) چهار دختر داشت: سكينه، فاطمه، زينب [2] و چهارم را نام نبرده است و ابن شهرآشوب مي گويد: و امام (عليه السلام) سه دختر داشت.

دوّم: دختري كه به تزويج قاسم درآمده، نام ديگري داشته است و به غلط بعضي روات، فاطمه گفته اند و اگر تزويج حضرت قاسم را صحيح ندانيم بايد بگوييم همان تزويج حسن مثني با قاسم اشتباه شده است؛ مثلاً يكي از روات در كتابي قصّه فاطمه نو عروس را با تازه داماد كه پسر امام حسن (عليه السلام) باشد خوانده و در ذهن خود پسر امام حسن (عليه السلام) را با قاسم منطبق دانسته و همان طور نقل كرده است [او سپس يادآور مي شود:] به نظر ما هيچ علتي ندارد كه تزويج قاسم را انكار كنيم، چون ملا حسين كاشفي در روضة الشهدا نقل كرده است او مردي جامع و عالم و متبحّر بوده و در شهر هرات مي زيسته و معاصر با صاحب روضة الصفا و امير علي شير وزير علم دوست بوده است و


آنقدر كتب ادبي و تاريخي و وسايل در آن زمان در هرات وجود داشته كه در هيچ زماني، در هيچ شهر فراهم نبوده است و از غايت حرص و ولعي كه وزير مزبور به علوم؛ به خصوص به كتاب هاي تاريخي داشته، موجب گشت تا كتاب روضة الصفا را براي او بنويسد. اين كه مي گويند: تزويج قاسم در آن گيرودار بعيد مي نمايد، صحيح نيست؛ چون مصالح (اعمال) ائمه معصوم (عليهم السلام) براي ما روشن نيست و اگر كسي بگويد كاشفي سنّي بوده است، مي گوييم:

اول آن كه: سنّي بودن او معلوم نيست.

دوم آن كه: همه علماي شيعي از سنّي ها روايت مي كنند؛ چنانكه شيخ مفيد از مدائني و زبيربن بكار و طبري و... روايت كرده است. [3] .

وي همچنين در ضمن بيان شهادت قمر بني هاشم مي نويسد:

... جز آن كه دامادي حضرت قاسم را ملا حسين كاشفي ذكر كرده است و او مردي عالم و متتبّع بوده، فرق بين دو قصه در اين است كه مورخان معتبر چيزي را كه مخالف مسأله دامادي قاسم باشد نقل نكرده اند، غايت آن كه ساكت مانده اند. [4] .


پاورقي

[1] کشف الغمه، ج2، ص38.

[2] فريد وجدي در کتاب دائرة المعارف، ج4، ص798 ذيل کلمه زينب و نيز جنّات الخلود در فصل اولاد امام حسين (عليه السلام) از زينب به عنوان يکي از دختران آن حضرت ياد کرده اند.

[3] دمع السجوم، صص343 و344.

[4] همان، ص356.