برخي از افراد شبهاتي را نسبت به روايات مربوط به گريه بر امام حسين عليه السلام مطرح ساخته اند و ترتّب ثواب بر گريه و نوحه بر سالار شهيدان را مورد ترديد قرار داده اند. در اين مقاله به هفت شبهه پاسخ گفته و از روايات مربوط دفاع شده است.

فراواني ثواب براي گريه، برپايي جشن و سرور براي شهادت، علم امام حسين عليه السلام، ناپسند بودن فراواني عزا و انتقام به جاي گريه موضوع برخي از شبهات مطرح شده است. نويسنده با مطرح ساختن روايات مربوط به اين موضوع در صدد رفع ايرادهاي مطرح شده برآمده است.

... فلئن أخّرتني الدهور، وعاقني عن نصرك المقدور، ولم أكن لمن حاربك محارباً، ولمن نصب لك العداوة مناصباً، فلأندبنّك صباحاً ومساءً، ولأبكينّ لك بدل الدموع دماً، حسرة عليك وتأسّفاً علي ما دهاك وتلهّفاً، حتّي أموت بلوعة المصاب و غصّة الاكتياب...؛ [1] .

اگرچه روزگار، حضورم را به تأخير انداخت و مقدّر الهي [در آفرينش من] مرا از ياري تو بازداشت و نبودم كه با آن كس كه با تو جنگيد، بجنگم و با آن كس كه با تو پرچم دشمني برافراشت، دشمني كنم؛ ولي در حسرت از دست دادن تو و در سوز و اندوه بر آنچه به تو رسيد، صبح و شام بر تو ندبه مي كنم و به جاي اشك، خون بر تو مي گريم تا آن كه با سوزش اندوه مصيبت و گلوگير شدن اين غم، جان دهم و بميرم.

در روايت هاي بسياري گريه بر امام حسين عليه السلام و عزاداري براي آن حضرت، مورد تأكيد و توصيه پيشوايان ديني قرار گرفته است و اين امر يكي از بهترين عبادت ها و قربات الهي به شمار مي رود. به روايت هاي منقول از امام صادق عليه السلام، [2] امام رضاعليه السلام [3] و نيز سخنراني امام سجاد عليه السلام پيش از ورود به مدينه [4] و زيارت ناحيه مقدسه امام زمان عليه السلام نگاهي بيفكنيد.

امام صادق عليه السلام در اين باره مي فرمايد:

كلّ الجزع والبكاء مكروه سوي الجزع والبكاء علي الحسين عليه السلام؛

هر نوع بي تابي و گريه ناپسند است، جز بي تابي و گريه بر امام حسين عليه السلام.

امام رضا عليه السلام پس از بر شمردن مصائب شكيب بر عاشورا، از كشتن و هتك حرمت كردن و به اسارت بردن فرزندان و زنان و آتش زدن خيمه ها و غارت اموال آل اللَّه و عدم رعايت حرمت و احترام پيامبر خدا صلي الله عليه وآله مي فرمايد:

إنّ يوم الحسين أقرح جفوننا وأسبل دموعنا وأذلّ عزيزنا بأرض كرب وبلاء؛

روز امام حسين عليه السلام پلك هاي چشم ما را مجروح ساخت و اشك هاي ما را فرو ريخت و عزيز ما را در سرزمين كربلا به ذلّت كشاند.

و با صراحت مي فرمايد:

و اندوه و بلا را تا روز قيامت ارث ما كرد.

و سپس در يك توصيه جدّي مي فرمايد:

فعلي مثل الحسين فليبك الباكون؛

بر چون حسين عليه السلام بايد گريه كنندگان بگريند.

سپس در پايان به سيره پدرشان امام موسي بن جعفر عليه السلام درباره عزاداري بر سالار شهيدان در دهه عاشورا اشاره مي كند و مي فرمايد:

پدرم چون محرّم مي رسيد، ديگر خندان ديده نمي شد و اندوه و غم حالت عمومي او بود تا آن كه اين دهه را پشت سر بگذارد و چون روز عاشورا مي شد، ديگر روز مصيبت و حزن و گريه اش بود و مي فرمود: امروز روزي است كه امام حسين عليه السلام در آن به شهادت رسيده و كشته شده است.

آري عزاداري، گريه، نوحه و ندبه بر سالار شهيدان، در حقيقت يك نوع حضور ما بازماندگان از حادثه عاشورا است كه با گريه و ندبه و برپايي عزا، خود را در مصيبت آنان شريك مي سازيم و بر از دست دادن آن مظلومان حسرت مي خوريم و از ظلمي كه به آنان رفته است، ابراز انزجار مي كنيم و پيوند خويش را با اهداف و آرمان هاي آنان و پيروي خود از رفتار و منش آنان را اعلام مي داريم و بالاتر اين كه در پي آن هستيم تا عزا را به انتقام و گريه را به حق گيري براي آنان وصل كنيم.

چنان اين گريه و عزاداري و اظهار همدردي فطري و ضروري است كه هيچ كس با تصوّر و تعقّل آن، نسبت به آن بي تفاوت نمي شود. و در برابر اين بداهت، شبهات هيچ گاه دوام نمي آورد.

اگر بر امام حسين عليه السلام و مظلوميت او و ياران باوفايش نگرييم، بر چه چيزي بايد گريست. اگر بر ظلمي كه بر آن بزرگوار و يارانش در عاشوراي آنها رفته، و در حقيقت ظلم به همه بشريت است كه محروم از حسين عليه السلام شده است، نگرييم و فرياد دادخواهي و مظلوميت سر ندهيم، پس بر چه ظلمي فرياد كنيم.

با اين همه تأكيد و سفارش معصومان عليهم السلام بر گريه و عزاداري براي سيّدالشهداعليه السلام شبهه هايي در اين باره مطرح شده اند كه مي بايد مورد بررسي قرار گيرند. ما در اين نوشتار به هفت شبهه و پرسش پرداخته و آنها را مورد نقد و تحليل قرار مي دهيم.

1. خدشه در روايات گريه و عزاداري و ثواب فراواني كه بر آن مترتّب است.

طرفداران اين شبهه، در ترتّب چنين ثواب ارجمند و اوجمند بر گريه و عزاداري استبعاد مي كنند و در نتيجه يا اين روايات را نمي پذيرند و يا به توجيه و تأويل آن مي پردازند و به گونه اي ويژه، آن را تفسير مي كنند.

در اين شبهه، ما به كلام آقاي سيّد هاشم معروف الحسني در كتاب الموضوعات في الآثار و الأخبار و نيز به كلام آقاي محمّد باقر بهبودي در پاورقي جلد 44 بحارالأنوار مي پردازيم. و متن كلام اين دو را آورده، به اختصار به آنها پاسخ مي دهيم.

2. برپايي جشن و سرور براي شهادت، به جاي گريه و عزا و ماتم.

اين شبهه، هم در كلام سيّد هاشم حدّاد، به نقل از آيت اللَّه سيّد محمّد حسين حسيني طهراني در كتاب روح مجرّد آمده است و هم در كلام سيّد بن طاووس قدس سره در مقدمه كتاب لهوف.

البته آنچه در سخن سيّد هاشم حدّاد است، سخت تر و شديدتر است؛ ولي سيّد بن طاووس قدس سره لطيف تر و نرم تر مطرح ساخته است.

سيد هاشم حدّاد گريه و عزا را كار مردم عوام دانسته و مي گويد: اگر اين عوام مي دانستند، جشن و سرور و شادماني مي كردند نه گريه و ماتم و عزا؛ كه اين، تعبير بسيار تندي است. ولي سيّد بن طاووس مي نويسد: اگر خداوند، به برپايي سوگواري براي سالار شهيدان امر نكرده بود، در پي شهادت آن حضرت جشن مي گرفتيم و به ابراز شادماني و سرور مي پرداختيم.

ما متن سخن هر دو بزرگوار را مي آوريم و ملاحظات خود را درباره آن مطرح مي سازيم.

3. شيعه خودش امام حسين عليه السلام را كشته است و هم اكنون باز خودش بر اين كشته، مي گريد.

4. ادامه عزا و ماتم و گريه به اين اندازه و تا اين حد، پسنديده نيست.

5. چرا دهه عاشورا را عزاداري مي كنيد و پس از كشته شدن و گذشت سوم امام، ديگر اين موضوع خاتمه مي يابد.

با اين كه عزاداري پس از كشته شدن بايد ادامه يابد. در اين باره متن كلام سيّد بن طاووس را از اقبال مي آوريم كه به شبهه و پاسخ آن پرداخته است.

6. شما بايد در فكر انتقام گيري باشيد، چرا به جاي انتقام گريه مي كنيد؟

7. ايراد به برخي از انواع عزاداري ها.

اينها تعدادي از شبهات است كه به شبهه اول، دوم و پنجم به تفصيل مي پردازيم و پاسخ ديگر شبهات از آنها بدست مي آيد و تأكيد مي كنيم كه بايد در روايات وارده درباره عزاداري بيشتر نگريست، چرا كه نگاه روايات به عزاي حسيني چنان است كه راه را بر هر شبهه اي مي بندد.