مـديـران و كـارگـزاران نـظـام اسـلامي مي بايست ويژگيهايي داشته باشند كه مشخصه اسـلامـي بـودن آن هـا بـاشد. حضرت علي (ع) در همين راستا سفارشهايي را به حاكمان و مـديـران عـصـر خـود مـطـرح كـرده اسـت كـه بـه بـرخـي از آنـهـا بـه شـرح ذيل اشاره مي كنيم.

1 ـ 2 ـ از ديدگاه علي عليه السلام

الف) در امـور كـارگـزارانـت دقـت كـن و آنـان را پـس از آزمـودن بـه كار بگمار و نه به سهل انگاري و خودرأيي زيرا كه سهل انگاري و خودرأيي زمينه ستم و خيانت است. و از ميان آنان، كارآزمودگان را برگزين كه از خاندانهاي صالح و پيشگامان در اسلام هستند كه در عاقبت كارها بيشتر مي انديشند.

2- بـه كـارهـاي آنـهـا بـا دلجـويـي رسـيـدگـي كـن و مـراقـبـان پـنـهـان را از اهـل راسـتـي و وفـا بـر آنـان بـگـمار، زيرا مراقبت پنهاني تو از كارهاي ايشان انگيزه ي امانتداري آنان با مردم مي گردد.

3- از يـاران خـيـانـتكار برحذر باش و اگر يكي از آنها خيانتي كرد كه مراقبان تو همه بر آن اتفاق داشتند به آنها اعتماد كن و تازيانه كيفر بر تنش فرود آر و بر خاك مذلت او را بنشان.

4- در مـورد مـاليـات چـنـان عـمـل كـن كـه مـوجـب بـهـبـود حـال خـراجـگـزاران گـردد زيـرا بـا درسـتـي خـراج و درسـتـي حال خراجگزاران وضع ديگران نيز اصلاح مي شود.

5- اگر مردم از سنگيني ماليات يا آفت زدگي يا بي آبي يا خشكسالي شكوه كردند به آنان هر قدر كه فكر مي كني موجب بهبود وضعشان خواهد شد تخفيف بده.

6- مـبـادا ايـن تـخـفـيـف بـر تـو گـران آيد زيرا اين ذخيره اي است كه بصورت آباداني و زيباسازي كشور به تو باز خواهد گردانيد. به علاوه با اين كار ستايش آنان را هم به خـويـش ‍ جـلب كـرده اي و خود نيز از گسترش عدالت در ميان آنان به شادي و سرفرازي رسـيـده اي و در حـاليـكـه بـه سـبـب رفاهي كه براي آنان فراهم آورده اي به توانمندي بـيـشترشان تكيه خواهي كرد وبه موجب عدالت و رفتار خوشي كه آنان را بدان مأنوس كرده اي برايشان اطمينان خواهي يافت و چه بسا كارهايي پس از اين براي تو پيش آيد و تو بر عهده آنها بگذاري آنان از صميم دل مي پذيرند.

7- زيـرا هـر بـاري را بـر دوش كـشـور آبـاد بـگـذاري تـحـمـل مـي تـوانـد كـرد ولي بي ترديد، خرابي هر سرزميني از تنگدستي مردم آنست و تـنـگـدسـتـي مـردم هـم از رو كـردن زمـامـداران بـه جـمـع (مال) و بدگماني آنها به ماندن خويش و كم بهرگي آنان در عبرت گيري است.

پاكان خوش سابقه را يار و وزير بگير

1- بـدتـريـن وزيـران تـو آنـانـنـد كـه پـيـش از تو وزير اشرار بوده اند و آنان كه در گـناهان ايشان همكاري داشته اند پس به هيچ وجه چنين كسان نبايد همراز تو گردند زيرا آنان ياران گنهكاران و برادران ستمگرانند.

2- بـا زاهدان و صادقان بپيوند، اما آنان را عادت ده كه در مدح تو زياده روي نكنند و تو را به كاري كه نكرده اي بيجا نستايند چرا كه زياده روي در مدح، خود پسندي مي آورد.

3- همانا شايسته ترين فردي كه تو بايد نسبت به او خوش گمان باشي كسي است كه از آزمـون تـو سـرافـراز بـيـرون آمـده بـاشـد و آن فـردي سزاوار بدگماني است كه در آزمونت مردود گرديده است.

4- هـر چـه بـيـشتر با دانشمندان و فرزانگان همنشيني و همدمي كن تا موجبات سامان يابي كـشـور و وسـيـله حـفـظ و نـگـهـداري شـيـوه هـاي پـسـنـديـده اي كـه مـردم قـبـل از تو با آنها مأنوس ‍بوده اند، فراهم آيد و بدان توده هاي مردم دسته هايي هستند كه هيچيك بدون ديگري سامان نمي يابند و هيچ دسته اي از ديگري بي نياز نيست.

رسيدگي ويژه به سران سپاه

1- بـايـد بـرگـزيـده ترين سران لشكر در نزد تو، كسي باشد كه سپاه را با ياري خـويـش هـمـراهـي كـنـد و از آنـچـه در دسـت دارد، بديشان ببخشد، آنقدر كه آنان و خانواده هـايـشـان كـه تـنـهـا مـانـده انـد رفـاه يـابـنـد تـا در جـهـاد بـا دشـمـن يكدل شوند.

2- هـمـانـا مهرباني تو بر ايشان دلهاي آنان را نسبت به تو مهربان مي كند. بي شك، بـرتـريـن مايه خشنودي زمامداران، بر پا داشتن عدالت در كشور و آشكار شدن محبت مردم است.

3- همانا محبت مردم آشكار نمي گردد مگر هنگامي كه سينه هايشان از نارضايي و نفرت، خـالي بـاشـد و خيرخواهي آنان محقق نمي شود مگر وقتي كه مردم در اطراف زمامداران خود بـاشـنـد، و حـكـومتشان بر دوش مردم سنگيني نكند و پايان يافتن روزگار آنها را انتظار نبرند.

شخص حاكم و كارهايش

1- كـارهـايـي نـيـز هـسـت كـه تـو نـاگـزيـر شـخـصاً بايد بدآنها بپردازي: يكي از آنها پاسخگويي به كارگزاراني است كه دبيران تو از آن درمي مانند و نيز كار هر روز را همان روز انجام بده زيرا هر روز كاري براي خود دارد.

2- مگذار پوشيده بودنت از چشم مردم طولاني شود، زيرا پوشيده ماندن زمامداران از مردم، خـود نـوعـي تـنـگـنـا و كـم اطـلاعـي از كـارهـا اسـت و ايـن پوشيدگي از مردم رشته اطلاع زمـامـداران را از آنـچـه نـزد مـردم مي گذرد قطع مي كند و در نتيجه كوچك در نظرشان مي زايـد و بـزرگ، كـوچـك و زشـت، زيـبـا، زشـت جـلوه مـي كـنـد و حـق و باطل در نظرشان به هم مي آميزد.

3- بـي شـك زمامدار هم بشري است كه نمي داند مردم چه چيزهايي را از او مي پوشانند و بر پيشاني حق هم، نشاني نخورده است تا بدان وسيله راست از دروغ معلوم گردد.

4- ديـگـر ايـنـكـه هـر زمـامداري ياران نزديك و محارم اسراري دارد كه در ميان ايشان امتياز خـواهـي و درازدستي و بي انصافي در داد و ستد پيدا مي شود، اما تو ريشه اينان را با قـطـع انـگـيـزه هاي اين خصلتها بركن. مبادا به هيچ يك از نزديكانت زميني واگذاري، و مـبـادا كـسي از سوي تو به اين طمع بيفتد كه مالك آب و زميني گردد و به همسايگان در آبـيـاري يـا كـار مـشـتـرك خسارت وارد آورد و بارش را بر دوش ديگران گذارد كه بهره شيرين آن را تنها آنان مي برند و ننگ آن در دنيا و آخرت براي تو مي ماند. [1] .

2 ـ 2 ـ از ديدگاه مقام معظم رهبري

مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي نيز با پيروي از مولاي متقيان علي بن ابيطالب مواردي را به كارگزاران نظام جمهوري اسلامي كه مصداق بارز مردم سالاري ديني است، در سـخـنـان 5 / 6 / 80 بـيـان فـرمـودنـد كـه در يـك دسـتـه بـنـدي مـي تـوان بـه شـرح ذيل بدان اشاره نمود:

1) حـرف هـا بايد به اعمال خوب تبديل شوند. جمهوري اسلامي آمد تا حرف هاي خوب را به عملهاي خوب تبدل كند. دولت بايد در اين راه كارآمدي خود رانشان دهد.

نكات اساسي در مورد كارآمدي دولت:

1/1 ـ معاونان وزراء را از ميان افراد باتجربه و كارشناس انتخاب كنيد.

1/2 ـ از تغيير معاونان وزراء در هر دوره انتخابات پرهيز كنيد.

1/3 ـ نظارت دائمي بر عملكرد وزراء و مديران

1/3/1 ـ به مسايل روي ميز سرگرم نشويد

1/3/2 ـ پيگيري كنيد و گزارش بخواهيد.

1/3/3 ـ دستگاه بازرسي شما هميشه مراقب باشد.

1/3/4 ـ بازرسان را از افراد مورد اطمينان انتخاب كنيد.

1/4 ـ اشتغال ايجاد كنيد.

1/5 ـ صنعت و دانشگاه را به هم پيوند بزنيد(كار را عملي كنيد)

1/6 ـ كشور را از نظر تأمين مواد غذايي خودكفا كنيد.

1/7 ـ زمان اجراي پروژه ها را كوتاه كنيد.

2) دولت براي اجراي عدالت اهتمام بورزد. اشرافيگري مانع تحقق عدالت است از آن دوري كنيد.

اشرافي گري دو عيب بزرگ دارد(اسراف و فرهنگ سازي)

3) شعار دولت بايد امانتداري و درستكاري باشد.

3/1 ـ از فرصت هاي شغلي استفاده شخصي نكنيد.

3/2 ـ با تخلفات بدون اغماض برخورد كنيد.

3/3 ـ با تخلفات داخل دولت برخورد كنيد.

3/4 ـ هزينه كردها بر اساس اوليت ها باشد.

3/5 ـ اولويت ها را با امكانات تطبيق دهيد.

3/6 ـ از برگزاري سمينارهاي غير لازم جلوگيري كنيد.

4) اقدامات شما از پشتوانه منطقي و استدلال برخوردار باشد.

5) از تشنج سياسي بپرهيزيد.

هر چه فضاي كشور از تهيج سياسي دورتر باشد شما بهتر مي توانيد كار كنيد. پس ‍ آدم هـاي جـنـجـالي و وابـسـتـگـان بـه احزاب را وارد دولت نكنيد. و وزرا هم وقت خود را به كارهاي حزبي صرف نكنند. سياست ما بايد ديندارانه و پرهيزكارانه باشد.

6) دستگاههاي نظام با هم هماهنگ عمل كنند.

7) به معنويت و اخلاق توجه ويژه داشته باشيد و از شيوع بي ديني و فساد جلوگيري كنيد. چرا كه گسترش بي ديني و فساد جامعه را به نابودي مي كشاند.