به اين پرسش نيز براحتي نمي توان پاسخ مثبت داد. برخي از نويسندگان بزرگوار مانند مرحوم مقرم خواسته اند، علي بن الحسين شهيد را علي اكبر بنامند. همان طور كه در ميان مردم معروف و مشهور است، بگويند: نخستين شهيد از آل هاشم در كربلا علي اكبر بود و برادر بزرگ امام سجاد عليه السلام محسوب مي شد. [1] از طرفي پژوهشگران ديگري نيز كوشيده اند تا نشان دهند كه علي بن الحسين شهيد در عاشورا علي اصغر بوده نه علي اكبر. [2] فشرده سخن اينكه اين موضوع ميان محققان از دير باز مورد اختلاف بوده است. [3] و در ظاهر هم چنان مي نمايد كه هر دو گروه، چه آنان كه امام سجاد عليه السلام را بزرگتر مي دانند و چه آنان كه شهيد كربلا را علي اكبر مي نامند، از شواهد و دلايل محكم و قانع كننده اي برخوردارند!

اما با اندكي تفكر و تأمل مي توان به سرچشمه ي اين اختلاف ظاهري پي برد و هر دو قول را به نوعي حمل به صحت كرد. به حديث زير توجه فرماييد:

از امام حسين عليه السلام روايت شده كه فرمود: اگر صد پسر هم براي من متولد شود، هر آينه دوست دارم همه را علي نامگذاري كنم و حتي حاضر نيستم يكي از آنها را جز علي به اسم ديگري بنامم. [4] .

در روزگار سخت و اوضاع وخيمي كه امام حسين عليه السلام در آن مي زيست، معاوية بن ابي سفيان


براي محو نام امام علي عليه السلام دست به تبليغات دامنه داري زده بود؛ تا آنجا كه بسياري از مردماني كه نامشان علي بود، مجبور به تغيير نام خود مي شدند و پدر و مادر خود را به علت اينكه نام آنها را علي گذاشته بودند، سرزنش مي كردند و... در اين شرايط و احوال بود كه امام حسين عليه السلام مي فرمود: اگر صد پسر هم داشته باشم حتي يكي از آنها را جز به اسم علي نخواهم ناميد. به اين ترتيب بايد گفت: هر كدام از پسران امام حسين عليه السلام كه روز عاشورا در كربلا بودند، همگي علي نام داشتند.

و از آنجا كه صفت اكبر يا اصغر (بزرگ يا كوچك بودن) با عنايت به سن انسانها از اوصاف نسبي، نه حقيقي، است، حضرت علي بن الحسين شهيد را هم مي توان علي اكبر ناميد؛ چرا كه بزرگتر از علي اصغر (طفل شير خواره و شهيد مظلوم عاشورا) بود؛ و هم مي توان علي اصغر ناميد، چرا كه كوچكتر از حضرت امام سجاد عليه السلام بود كه حتي فرزندش امام محمد باقر عليه السلام در سن خردسالي در حماسه ي عاشورا حضور داشت. به عبارت ديگر بايد گفت، نام فرزندان امام حسين عليه السلام چنين است:

1- امام زين العابدين، علي بن الحسين عليه السلام، علي اكبر بود.

2- نخستين شهيد آل هاشم در روز عاشورا، حضرت علي بن الحسين عليه السلام، علي اوسط بود.

3- طفلي كه در آغوش پدرش با تير حرمله به شهادت رسيد، علي اصغر بود.

و با توجه به اينكه دو بزرگوار از پسران امام حسين عليه السلام در روز عاشورا شهيد شدند و هر دو «علي بن الحسين عليه السلام» نام داشتند، بايد گفت فرزند ليلا نسبت به فرزند رباب، علي اكبر و شهيد اكبر از پسران امام حسين عليه السلام بود. و همين باعث شده است، كه شهيد اكبر عاشورا، به علي اكبر در تاريخ معروف و مشهور گردد.

البته شواهد زيادي اكبر بودن امام سجاد عليه السلام را گواهي مي دهد كه در اينجا مجال تفصيل بيشتر نيست؛ مانند آنكه همه جا فرزند ليلا با صفت «غلام» موصوف شده و حتي در ضمن رجزي كه آن شهيد اكبر عاشورا مي خواند، با صراحت كلمه ي غلام به كار رفته است [5] كه در زبان عربي به معناي جوان است و هرگز به مرد 25 يا 28 سال غلام نمي گويند؛ آن قول مشهور هم كه عمر علي بن الحسين شهيد را هجده سال نشان مي دهد، همين معنا را تأييد مي كند.

آن خبري كه احتمال دارد بعضي را به اشتباه اندازد، در منابع معتبر و اوليه چنين است: يزيد


بن معاويه يا عبيدالله بن زياد، بنا به اختلافي كه در متون ديده مي شود، در آن مجلس كذايي كه ترتيب داده بودند، از امام سجاد عليه السلام پرسيد: تو كيستي؟

امام فرمود: من علي بن الحسين هستم.

يزيد (يا ابن زياد) گفت: مگر خدا علي بن الحسين را نكشت؟!

امام فرمود: من برادري داشتم كه علي نام داشت و مردم او را [در كربلا] كشتند.

آن ملعون گفت: بلكه خدا او را كشت!

و امام سجاد عليه السلام در جواب، اين آيه ي شريفه را خواند كه مي فرمايد: الله يتوفي الانفس حين موتها... [6] تا آخر خبر كه آن ملعون غضبناك شد و دستور قتل امام سجاد عليه السلام را صادر كرد و... [7] .

چنانكه ملاحظه مي كنيد در اين متن از توصيف شهيد اكبر عاشورا با صفت «اكبر» آن هم توسط امام سجاد عليه السلام خبري نيست و احتمال اينكه بعدها در حاشيه ي نسخه هاي خطي جمله ي «و يقال له الاكبر» و يا «هو اكبر مني» نوشته و سپس داخل متن شده باشد، بعيد نيست و چنانكه تاريخ نشان مي دهد، بارها چنين كارهايي شده است. [8] .

حال كه سخن از زندگاني و شهادت حضرت علي بن الحسين عليه السلام، شهيد اكبر عاشوراست، جا دارد به برخي ديگر از تحريفاتي كه در اين باره شده است، اشاره شود. محدث نوري مي نويسد:

آنچه روضه خوان مي خواند كه بعد از رفتن علي اكبر به ميدان و آمدن آن حضرت، [امام حسين عليه السلام] به مادرش ليلي فرمود: برخيز برو و در خلوت و براي فرزندت دعا كن؛ كه من از جدم شنيدم كه فرمود: «دعاي مادر در حق فرزند مستجاب مي شود»، تا آخر آن، كه تمام دروغ است. [9] .

و در جاي ديگر مي نويسد:

شعري كه ابوالحسن تهامي، متوفاي سنه ي 416؛ در مرثيه ي فرزندش ساخته است، قصيده اي طولاني است كه در ضمن آن مي گويد:



يا كوكبا ما كان اقصر عمرك

و كذاك عمر كواكب الاسحار [10] .



صريحا در بالاي منبر به حضرت امام حسين عليه السلام نسبت مي دهند كه آن حضرت در بالاي سر جناب علي اكبر اين شعر را خواند. و خود در بعضي از كتابهاي بافته ي جديد ديدم كه در قصه ي شهادت آن جناب، به آن حضرت نسبت داده [اند، به


اضافه ي] چند بيت ديگر از آن قصيده. [11] .