حماسه حسيني تأليف استاد شهيد مرتضي مطهري، اثري تحليلي و عقلاني در تشريح پديده تاريخي عاشوراست. مؤلّف در كنار تحليل واقعه ي عاشورا و ماهيت قيام حسيني، به مباحث تحليلي، همچون تحريفات در واقعه ي تاريخي كربلا، عوامل تحريف، شعارهاي عاشورا، عنصر تبليغ در عاشورا، وسايل و ابزار پيام رساني نهضت امام حسين(ع)، ريشه هاي تاريخي كربلا، فلسفه ي قيام امام حسين(ع) و عنصر امر به معروف و نهي از منكر در نهضت امام حسين(ع) پرداخته و از حيث تحليل محتوا قابل توجه است.

نقاط محوري و ساختار حاكم بر نگارش تاريخ عاشورا در حماسه حسيني

الف) سبك نگارش تاريخي ايشان در ضبط و ثبت و تحليل، مبتني بر روش روايي و تركيبي نيست و كم تر به صورت مقايسه اي و تركيبي و سازگاري به گزارش هاي تاريخ عاشورا نظر دارد، بلكه توأم با دقت و برداشت عقلاني، تحليل مي كند. به عنوان نمونه در بررسي ريشه هاي تاريخي كربلا، امتناع امام از بيعت و ماهيت قيام حسيني، از روش روايي و تركيبي بهره اي نمي برد.

ب) ساختار حاكم بر شيوه ي تاريخ نگاريِ ايشان نوعا تبيين عقلانيِ تاريخي است كه نمونه هايي در ذيل بررسي خواهد شد.

ج) فاقد شاخص ها و نمادهاي لازم براي ارائه ي مدل فراگير و عام در تحليل پديده ي تاريخي است. به تعبيري از تبيين هاي قانونمند و قاعده مند تاريخي و يا اثبات و تدوين آنها مطلبي استناد نمي شود.