بازگشت

پيشينه ي تبيين تاريخي پديده ي عاشورا


متون متعددي درباره ي حادثه ي عظيم عاشورا نوشته شده است كه برخي مستقلاً و برخي در كنار بررسي ساير حوادث تاريخي اسلام به تاريخ عاشورا پرداخته اند. منابع اوليه ي پديده ي تاريخي عاشورا را پنج متن قديمي و اصيل تشكيل مي دهند كه عبارت اند از: مقتل الحسين ابومخنف (م157)، طبقات الكبري ابن سعد (م230)، انساب الاشراف بلاذري (م279)، اخبار الطوال دينوري (م282) و الفتوح ابن اعثم (م314) كه قديمي ترين اين آثار مقتل الحسين(ع) ابومخنف است. منابع مذكور شرح حال مفصّلي از جريان عاشورا و حاوي جزئيات و اخبار ريز و دقيقي هستند كه از لحاظ مواد خام تاريخيِ حادثه ي عاشورا ارزش بالايي دارند. (جعفريان، 1381، 1376)

از ساير منابع مهم تاريخ عاشورا مي توان به متوني هم چون: تاريخ طبري (م310)، الارشاد شيخ مفيد (م413)، مقاتل الطالبيين (م356)، مناقب ابن شهر آشوب (م588)، مقتل الحسين(ع) خوارزمي (م568)، مقتل الحسين(ع) امام طبراني (م360)، تاريخ الخلفا (مجهول المؤلّف)، البدء والتاريخ مطهر بن طاهر مقدسي (م3553) لهوف ابن طاوس (م 664)، كشف الغمّه في معرفة الائمه(ع) عيسي اربلي (م692) مقتل الحسين عبدالرزاق مقرم؛ و از آثار جديد مي توان به نفس المهموم شيخ عباس قمي، عبرات المصطفين شيخ محمدباقر محمودي، بررسي تاريخ عاشورا محمد ابراهيم آيتي، گوشه اي از سرگذشت و شهادت امام حسين(ع) علي غفوري، سالار شهيدان حسين شيخ الاسلامي، نهضت حسيني سيدعلي فرحي، مقتل الشمس محمدجواد صاحبي، ادب الحسيني و حماسته احمد صابري همداني، مع الحسين في نهضته اسد حيدر و قصه ي كربلا علي نظري منفرد نام برد. (همان)

در زمينه ي آثار تحليلي مي توان به متوني هم چون: شهيد جاويد صالحي نجف آبادي، شهيدِ آگاه آية الله صافي گلپايگاني، درسي كه از حسين(ع) بايد آموخت شهيد عبدالكريم هاشمي نژاد، بعد از پنجاه سال دكتر جعفر شهيدي، الفباي فكري امام حسين(ع) محمدرضا صالحي كرماني، پژوهشي پيرامون زندگي امام حسين(ع) محمدمهدي شمس الدين، حماسه حسيني استاد مطهري، حيات فكري و سياسي امامان شيعه و تأمّلي در نهضت عاشورا رسول جعفريان و انقلاب عاشورا دكتر مهاجراني اشاره كرد. (جعفريان، 1376)