حسين بن علي عليه السلام در چند فراز از سخنانش، مردم كوفه را مورد ملامت و نكوهش قرار داده، حالت تزلزل و نوسان روحي، پيمان شكني و عدم ثبات فكري - عقيدتي آنان را كه يكي از عوامل مهم آن، تغذيه از حرام و استفاده از هداياي غير مشروع حكام و فرمانداران معاويه بود، مطرح نموده است، آنگاه به ثمره تلخ و نتيجه خطر ناك اين وضع نابسامان عقيدتي آنان اشاره كرده است و آن حمايت بي دريغشان آنان از بني اميه دشمنان سرسخت اسلام و قرآن و عداوت و دشمني با امام و رهبرشان و با فرزند پيامبرشان مي باشد كه با علم و آگاهي و شناختي كه از او دارند، به جنگ با وي آماده شده و جناياتي كه در تاريخ بشريت بي سابقه است، مرتكب گردانيده اند.

اين درسي است براي همه مسلمانان در طول تاريخ كه ممكن است افرادي به همان علل و عواملي كه موجب انحراف مردم كوفه گرديد، منحرف گردند و در عين ادعاي اسلام و پيروي از قرآن، عملا در اختيار دشمنان اسلام و حركتشان در مسير تحقق اهداف و آرمان آنان باشد و حتي گاهي سكوتشان موجب تقويت جبهه دشمن و تاييد و تثبيت حكومت نااهلان و بني اميه هاي دوران گردد.

1 / 6 - و قد اتتني كتبتكم و قدمت علي رسلكم ببيعتكم، انكم لا تسلموني و لا تخذلوني، فان اتممتم علي بيعتكم تصيبوا رشدكم... و ان لم تفعلوا و نقضتم عهد كم و خلعتم بيعتي من اعناقكم فلعمري ما هي لكم بنكر، لقد فعلتموها بابي و اخي و ابن عمي مسلم، فالمغرور من اغتربكم، فحظكم اخطاتم، و نصيبكم ضيعتم، و من نكث فانما ينكث علي نفسه...

«و به سيله نامه ها و پيام پيكهايي كه به من فرستاديد، با من بيعت نموديد و پيمان بستيد كه در مقابل دشمن، مرا تنها نخواهيد گذاشت و دست از ياريم نخواهيد كشيد، اينك اگر بر اين پيمان وفادار و باقي بوديد، به سعادت و ارزش انساني خود دست يافته ايد... و اگر با من پيمان شكني كنيد و بر بيعت خود باقي نمانيد، به خدا سوگند! اين عمل شما بي سابقه نيست كه با پدرم و برادرم و پسر عمويم مسلم هم اين چنين رفتار نموديد، پس كسي گول خورده است كه به حرف شما اعتماد كند شما مردماني هستيد كه در به دست آوردن نصيب اسلامي خود، راه خطا پيموده و سهم خود را به رايگان از دست داده ايد و هر كس پيمان شكني كند، خود متضرر خواهد گرديد...».

اين جملات، بخشي از سخنراني حسين بن علي عليه السلام است كه در «منزل بيضه» به سپاهيان «حر بن يزيد رياحي» ايراد فرمود.

2 / 6 - الناس عبيد الدنيا، و الدين لعق السنتهم، يحوطونه ما درت معائشهم، فاذا محصورا بالبلاء قل الديانون. [1] .

«اين مردم (مردم كوفه) برده و اسير دنيا هستند و دين لقلقه زبانشان، پيروي نمودن آنان از دين تا آنجاست كه زندگيشان در رفاه باشد و آنگاه كه در بوته امتحان قرار بگيرند، دينداران، كم خواهند بود».

اين فراز، آخرين جمله در خطبه حسين بن علي بن علي عليه السلام است كه پس از ورود به كربلا در ميان اهل بيت و ياران خويش ايراد فرمود.

توضيح اينكه: منظور از «الناس» با قرينه صدر و ذيل خطبه و شرايط موجود، مردم كوفه مي باشد و «الف و لام» نه براي «جنس» بلكه براي «عهد خارجي» است.

3 / 6 - و اراكم قد اجتمعتم علي امر قد اسخطتم الله فيه عليكم، و اعرض بوجهه الكريم عنكم، و احل بكم نقمته، فنعم الرب ربنا، و بئس العبيد انتم، اقررتم بالطاعة و امنتم بالرسول محمد صلي الله عليه و آله وسلم ثم انكم زحفتم الي ذريته و عترته تريدون قتلهم، لقد استحوذ عليكم الشيطان فانساكم ذكر الله العظيم فتبا لكم و لما تريدون... [2] .

«مي بينم كه شما (مردم كوفه) براي امري اجتماع كرده ايد كه خشم خدا را بر عليه خود بر انگيخته ايد و موجب اعراض خدا از شما گرديده و غضبش را بر شما فرو فرستاده است. چه نيكوست خداي ما و چه بندگاني هستيد شماها كه به فرمان خدا گردن نهاديد و به پيامبرش ايمان آورديد و سپس گرديده و خداي بزرگ را از ياد شما برده است، ننگ بر شما بر آنچه اراده كرده ايد».

اين فراز، بخشي از اولين سخنراني حسين بن علي عليه السلام در روز عاشوراست كه خطاب به سپاهيان عمر سعد، ايراد فرموده است.

4 / 6 - و انما ادعوكم الي سبيل الرشاد، فمن اطاعني كان من المرشدين و من عصاني كان من المهلكين، و كلكم عاص لامري غير مستمع لقولي، قد انخزلت عطياتكم من الحرام و ملئت بطونكم من الحرام فطبع الله علي قلوبكم، و يلكم الا تنصتون؟! الا تسمعون؟!» [3] .

«... من شما (مردم كوفه) را به رشد و سعادت فرا مي خوانم، هر كس را من پيروي كند، از رشد يافتگان است و هر كس ‍ مخالفت ورزد، از هلاك شدگان است. اينك همه شما سركشي و عصيان و با دستور من مخالفت مي كنيد كه گفتار مرا نمي شنويد، آري در اثر هداياي حرام كه به دست شما رسيده و در اثر غذاهاي حرام كه شكمهاي شما از آنها انباشته شده، خداوند اين چنين بر دلهاي شما مهر زده است واي بر شما! چرا ساكت نمي شويد؟! چرا به سخنانم گوش فرا نمي دهيد؟!».

و اين فراز و دو فراز آينده، از دومين سخنراني حسين بن علي عليه السلام در روز عاشوراست ما مشروح اين دو سخنراني را با ذكر منابع، در «سخنان حسين بن علي عليه السلام» نقل نموده ايم.

5 / 6 - فقبحا لكم فانما انتم من طواغيت الامة و شذاذ الاحزاب و نبذة الكتاب و نفثة الشيطان و عصبة الاثام و محرفي الكتاب و مطفئي السنن و قتله اولاد الانبياء و مبيري عترة الاوصياء و ملحقي العهار بالنسب و موذي المومنين و صراخ ائمة المستهزئين الذين جعلوا القران عضين. [4] .

«رويتان سياه باد! شما از سركشان امت و از بازماندگان احزاب مشرك هستيد كه قرآن را به دور انداخته ايد و از دماغ شيطان افتاده ايد. شما از گروه جنايتكاران و تحريف كنندگان كتاب و خاموش كنندگان سنن هستيد كه فرزندان پيامبر را مي كشيد و نسل اوصيا را ريشه كن مي كنيد. شما پيروان كساني هستيد كه زنازادگان را به نسب ملحق كردند و اذيت كنند گان مومنان و فرياد رس پيشوايان استهزا كنندگان مي باشيد كه قرآن را بخشهايي نامفهوم و بي محتوا تصور مي كنند».

6 / 6 - اجل و الله! الخذل فيكم معروف، و شجت عليه عروقكم، و توراثته اصولكم و فروعكم، و نبتت عليه قلوبكم، و غشيت به صدوركم فكنتم اخبث ثمرة شجي للناس و اكلة للغاصب... [5] .

«آري، به خدا سوگند! مكر و فريب، از صفات بارز شماست كه رگ و ريشه شما بر آن استوار و تنه و شاخه شما آن را به ارث برده و دلهايتان با اين عادت نكوهيده، رشد نموده و سينه هايتان با آن مملو گرديد، است به آن ميوه نامبارك شبيه هستيد كه در گلوي باغبان رنج ديده اش، گير كند، و در كام سارق ستمگر شيرين و گوارا باشد».