زيارت سيدالشهدا (ع) اگر نگوييم واجب است، استحباب مؤكد آن، قطعي بوده و در آن هيچ گونه شكي نيست. روايات در اين باره فراوان است. بسياري از محدثان ابواب مختلفي را براي نقل اين گونه روايات گشوده اند. از ميان آنان مي توان از صاحب وسائل الشيعه نام برد. وي بيش تر از 35 باب را به اين موضوع اختصاص داده و از جهات گوناگون، زيارت سيدالشهدا (ع) را بررسي كرده است.

ايشان عنوان چند باب را به واجب كفايي بودن زيارت آن حضرت اختصاص داده است؛ از جمله، در باب سي و هفتم از ابواب «المزار و ما يناسبه» آمده است: «باب تأكد استحباب زيارة الحسين بن علي [1] و وجوبها كفايةً»، كه در آن، 48 روايت را نقل كرده است كه برخي از آن ها از نظر سند، معتبر و قابل اعتمادند از جمله:

1. «عن محمد بن مسلم عن ابي جعفر قال: مروا شيعتنا بزيارة قبر الحسين فان اتيانه يزيد في الرزق و يمد في العمر و يدفع مدافع السوء و اتيانه مفترض علي كل مؤمن يقله بالامامة من اللّه». [2] .

يعني امام صادق (ع) مي فرمايد: پيروان ما را به زيارت مرقد امام حسين ببريد. پس همانا آمدن به زيارت حسين روزي را زياد و عمر را طولاني و روزنه بدي ها را مي بندد و آمدن به زيارت آن حضرت، بر هر مؤمني كه به امامتش از سوي خدا اذعان دارد، واجب است.

دو فقره از اين روايات، ممكن است بر وجوب زيارت سيدالشهدا (ع) دلالت كند: اول، جمله «مروا» كه صيغه امر است و ظهور اولي آن، در وجوب است. دوم، جمله «و اتيانه مفترض...» كه به صراحت، بر وجوب زيارت دلالت دارد.

2. در روايت ام سعيد الاحمسية نيز تصريح شده است: بر وجوب زيارت سيدالشهدا (ع)

«قالت: قال لي ابوعبدالله (ع) يا ام سعيد تزورين قبر الحسين (ع) قالت: قلت: نعم (قال: يا ام سعيد) زوريه فان زيارة الحسين واجبةٌ علي الرجال و النساء»؛ [3] .

يعني ام سعيد مي گويد: امام صادق (ع) خطاب به من فرمود: اي ام سعيد! آيا مرقد مقدس حسين را زيارت مي كنيد؟ عرض كردم: آري. آن حضرت فرمود: قبر آن حضرت را زيارت كنيد. پس همانا زيارت حسين بر هر مرد و زني واجب است.

در اين روايت، جمله «زوريه» امر است و ظهور در وجوب دارد و نيز فقره پاياني حديث، كه در مقام تعليل جمله اول است، دلالت دارد بر وجوب زيارت، بر هر زن و مرد.

3. در روايت عبد الرحمن بن كثير نيز به وجوب زيارت حضرت سيدالشهدا (ع) اشاره شده و افزون بر اين زيارت، حقي نيز از سوي خدا براي آن حضرت، شمرده شده است:

«قال: قال ابوعبدالله (ع): لو ان احدكم حج دهره ثم لم يزر الحسين بن علي (ع) لكان تاركاً حقاً من حقوق رسول الله (ص) لان حق الحسين فريضةٌ من الله واجبةٌ علي كل مسلم»؛ [4] .

يعني ابن كثير مي گويد: امام صادق (ع) فرمود: اگر يكي از شما همه عمرش حج انجام دهد و پس از آن، حسين بن علي را زيارت نكند، اين شخص حقي از حقوق رسول خدا را ترك كرده است؛ زيرا حق حسين از سوي خدا فريضه است و بر هر مسلمان، واجب.

در اين حديث، زيارت امام حسين (ع) دوبار واجب شمرده است: اول در ضمن جمله «فريضةٌ من الله» و دوم فقره «واجبةٌ» علي كل مسلم».

4. در بسياري از روايات، ترك زيارت سيدالشهدا (ع) سبب نقص ايمان شمرده شده است؛ از جمله، در روايت عسمة بن مصعب:

«عن ابي عبدالله (ع) قال: من لم يأت قبر الحسين (ع) حتي يموت كان منتقص الايمان، منتقص الدين ان أدخل الجنة كان دون المؤمنين فيها»؛ [5] .

يعني امام صادق (ع) فرموده: هر كس به زيارت قبر حسين نيايد تا اين كه بميرد، اين شخص، ايمان و دينش ناقص است و اگر وارد بهشت شود، مؤمنان (كنايه از رتبه و درجه پايين تر) خواهد بود.

اين روايت، صريح است در اين كه تارك زيارت آن حضرت، ايمانش ناقص است.

همان گونه كه ملاحظه شد، دلالت روايات بر وجوب زيارت، جاي شبهه نيست. از اين رو، بعضي از فقها فرموده اند كه زيارت ائمه (ع) در طول عمر، يك بار واجب است. مجلسي اول مي نويسد:

«بل يظهر من الاخبار الكثيرة وجوب زيارته (ع) و لهذا قال به جماعة من اصحابنا بل ذهب طائفةٌ الي وجوب زيارة كل واحد من الائمه (ع) ولو مرة في جميع العمر»؛ [6] .

يعني بلكه از اخبار فراوان، وجوب زيارت امام حسين (ع) ظاهر مي شود و از اين رو، گروهي از فقهاي شيعه فتوا به وجود داده اند، بلكه گروهي از فقها فتوا داده اند كه زيارت هر يك از امامان، هر چند يك بار در طول عمر، واجب است.

در هر صورت، هر چند روايات دلالت بر وجوب عيني زيارت دارند ولي فتوا دادن به وجوب عيني مشكل است. يا از باب اين كه روايات مورد اعراض مشهور فقها بوده است؛ زيرا كسي طبق آن فتوا نداده است، جز مجلسي اول. البته اين پاسخ، طبق مبناي فقهايي كه اعراض مشهور را موهن سند مي دانند، صحيح است. يا بايد وجوب حمل بر كفايي شود؛ يعني اگر قبور ائمه (ع) به ويژه كربلا زائري نداشته باشد، در حدي كه از غربت خارج شوند، بر شيعيان، زيارت آنان واجب كفايي است. شاهد بر اين حمل، سيره متشرعه متصل به زمان ائمه است مبني بر اين كه زيارت ائمه (ع) را واجب نمي دانسته اند.

و يا بايد روايات دال بر وجوب، حمل بر تأكيد شوند و از ظاهر آن ها رفع يد شود. شاهد اين حمل نيز روايات بسياري است كه هم از نظر سند و هم از نظر دلالت، اقوا از روايات دال بر وجوبند و در مقام تعارض، بر آن ها مقدم مي شوند.