آيا اگر مردم كوفه امام حسين عليه السلام را به عراق دعوت نمي كردند، باز هم اين قيام رخ مي داد؟

پاسخ:

براي پاسخ به اين سؤال بايستي بدانيم كه اولا: زمينه ها و بسترهاي عوامل قيام چه بود؟ ثانيا: كدام عامل باعث قيام امام شد و اهميت كدام يك بيشتر از ديگري است؟ ثالثا: بايد ديد دعوت كوفيان، در اقدام امام تا چه حد مؤثر بوده است؟

از جمله عوامل مهم قيام و نهضت امام عليه السلام، يكي درخواست بيعت از امام براي يزيد و فشار ابن زياد در اين باره دوم، دعوت مردم كوفه از امام به عراق براي مبارزه با يزيد و سومين عامل امر به معروف و نهي از منكر كه امام عليه السلام از روز اول حركت خود اين شعار را مطرح كردند.

بي شك نقش اجابت دعوت مردم كوفه بسيار مهم و باارزش است؛ زيرا حضرت در پاسخ مردمي كه از اطاعت يزيد سرپيچي نموده و او را براي رهبري خود دعوت كرده بودند، آمادگي خود را اعلام نمود و اگر اوضاع مساعد بود، حتما اقدام به تشكيل حكومت اسلامي مي كرد. اما خودداري حضرت از بيعت با يزيد، ارزش بيشتري دارد؛ چون امام بارها اعلام كرد كه به هيچ قيمتي حاضر به بيعت با يزيد نيست؛ زيرا بيعت با


يزيد نه تنها به معناي صحه گذاشتن بر خلافت شخص فاسق و فاسدي چون او بود، بلكه به معناي تأييد بدعت بزرگي مثل تأسيس رژيم سلطنتي بود كه معاويه آن را پايه گذاري كرده بود. اما با اين همه عامل سوم، يعني امر به معروف و نهي از منكر اهميت بيشتري دارد؛ زيرا در اينجا عكس العمل حضرت، نه دفاعي بود و نه همكاري و تعاون و اجابت دعوت مردم؛ بلكه جنبه ي تهاجمي و اعتراض داشت.

اگر بگوييم دعوت مردم كوفه عامل اساسي بود، پس وقتي خبر شهادت مسلم و بي وفايي كوفيان به امام رسيد، امام مي بايست دست از مواضع خود برمي داشت و مسير آمده را بازمي گشت؛ لكن شورانگيزترين و داغترين خطبه هاي آن حضرت بعد از ماجراي شهادت مسلم بن عقيل و هاني بن عروة بود. [1] امام حسين عليه السلام خبر مرگ مسلم را كه شنيد، چشمهايش پر از اشك شد، ولي فورا اين آيه را تلاوت كرد: «من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه فمنهم من قضي نحبه و منهم من ينتظر و ما بدلوا تبديلا» [2] .

استاد مطهري رضي الله عنه برداشت خود را از واكنش امام حسين عليه السلام چنين مي دانند: امام با خواندن اين آيه مي خواهد بفهماند كه ما فقط براي كوفه نيامديم. كوفه سقوط كرد كه كرد. حركت ما، فقط معلول دعوت مردم كوفه كه نبوده است. اين يكي از عوامل بود، كه براي ما اين وظيفه را ايجاد مي كرد كه عجالتا از مكه بياييم به طرف كوفه. ما وظيفه ي بزرگتر و سنگين تري داريم. [3] .

شهيد مطهري رضي الله عنه، در جايي ديگر نيز مي فرمايند: در ماه رجب و شعبان كه ايام عمره است، مردم از اطراف و اكناف به مكه مي آيند و بهتر مي توان مردم را ارشاد كرد و آگاهي داد. بعد هم موسم حج فرامي رسد كه فرصت مناسبتري براي تبليغ است. بعد از حدود دو ماه توقف در مكه، - است كه - نامه هاي مردم كوفه مي رسد. [4] .


با اين توضيح، اگر يزيد براي بيعت گرفتن از امام حسين عليه السلام فشار نمي آورد، باز هم امام سكوت نمي كرد؛ و نيز دانستيم كه اگر دعوت كوفيان نبود، باز هم امام بنابر وظيفه ي شرعي خود يعني مسأله ي مهم و اصلي امر به معروف و نهي از منكر، دست به قيام مي زد و انقلاب بوجود مي آورد.