بازگشت

تبيين نگرش فلسفه سياسي شيعه به مفهوم قدرت


در اين زمينه چند مسأله با ظرافت توسط حضرت امام طرح شده است كه هر چند در چهارچوبهاي رايج تعريف قدرت نمي گنجد اما چنانچه مفهوم عام قدرت را مدنظر قرار دهيم، اين مفاهيم تحول و نگرش جديد به مقوله قدرت را به ما نشان مي دهد، اين مسائل عبارتند از:

1- طرح مسأله شهادت به عنوان موتور محرك مبارزه.

2- نگرش كيفي به مقوله قدرت و طرد ديدگاه كمي و مادي.

3- ارائه مفهوم جديد از شكست و پيروزي (پيروزي خون بر شمشير و پيروز بودن شهيد در عين شكست ظاهري مصداق روشني از خرق برداشتهاي متداول از مفهوم قدرت است).

4- طرح مسأله پيام رساني به عنوان مكمل اقتدار و پركننده خلأها و كمبودهاي قدرت ظاهري.

5- تقدس و اصالت دادن به «عمل سياسي» [1] و انجام وظيفه و تكليف (در مقابل حصول به نتيجه).

با دقت نظر در بيانات زير، اصول فوق را مي توان استنتاج نمود:

«... ما هم همانطوري كه سيدالشهدا در مقابل آن همه جمعيت و آن همه اسلحه اي كه آنان داشتند قيام كرد تا شهيد شد، ما هم همينطور، ما هم براي شهادت حاضريم...» [2] .

«... قيام كرد در مقابل او با يك عده قليل و با اين عده قليل در عين حالي كه شهيد شد غلبه كردند، غلبه كرد بر اين دستگاه ظلم و شكست داد آنها را...» [3] .

«... سيدالشهدا با اين فداكاري كه كرد علاوه بر اينكه آنها را به شكست رساند و اندكي كه گذشت مردم متوجه شدند كه چه غائله اي و چه مصيبتي وارد شد و همين مصيبت موجب به هم خوردن اوضاع بني اميه شد. علاوه بر اين در طول تاريخ آموخت به همه كه راه همين است. از قلت عدد نترسيد. عدد كار پيش نمي برد. كيفيت اعدا، كيفيت جهاد اعدا، مقابل اعدا، آن است كه كار پيش مي برد. افراد ممكن است خيلي زياد باشند، لكن در كيفيت ناقص باشند يا پوچ و افراد ممكن است كم باشند، لكن در كيفيت توانا باشند و سرفراز...» [4] .

«ماه محرم براي مذهب تشيع ماهي است كه پيروزي در متن فداكاري و خون به دست آمده است» [5] .

«سيدالشهدا و اصحاب او و اهل بيت او آموختند تكليف را، فداكاري در ميدان، تبليغ در خارج ميدان. همان مقداري كه فداكاري حضرت، ارزش پيش خداي تبارك و تعالي دارد و در پيشبرد نهضت حسين سلام الله عليه كمك كرده است، خطبه هاي حضرت سجاد و حضرت زينب هم به همان مقدار يا قريب آن مقدار تأثير داشته است...» [6] .

«... حضرت زينب قسم مي خورد كه «ما رأينا الا جميلا» رفتن يك انسان كامل، شهادت يك انسان كامل در نظر اولياي خدا جميل است نه براي اينكه جنگ كرده و كشته شده، براي اينكه جنگ براي خدا بوده است...» [7] .

«... حضرت سيدالشهدا را كشتند اما [كشته شدن] اطاعت خدا بود. براي خدا بود، تمام حيثيت براي او بود. از اين جهت هيچ شكستي در كار نبود...» [8] .

همانگونه كه در جملات فوق ملاحظه شد، حضرت امام (ره) با بيان رسا و در عين حال ساده و گيراي خود بخوبي توانسته اند چهره مغفول و طرف ديگر سكه قدرت را كه از نظر مستشرقان غربي پنهان مانده بود، ترسيم نمايند و با ارائه مفهوم نوين قدرت از ديدگاه شيعه و اصالت دادن به «عمل سياسي» و اداي تكليف، در مقابل آنان كه در حركات اجتماعي - سياسي هميشه در جستجوي جنبه هاي ملموس و آني و نتائج فوري مادي اند، دريچه جديدي براي پي ريزي مجدد انديشه سياسي، مسلمين بگشايند.


پاورقي

[1] Political act.

[2] صحيفه نور، ج 17 - ص 62.

[3] صحيفه نور، ج 10 - ص 30.

[4] صحيفه نور، ج 17، ص 58.

[5] صحيفه نور، ج 4، ص 100.

[6] صحيفه نور، ج 17، ص 58 و 59.

[7] صحيفه نور، ج 20، ص 64.

[8] صحيفه نور، ج 4، ص 20 - 19.