از جمله سؤالات مهم كه در مورد نهضت كربلا مي تواند مورد توجه و تأمل قرار گيرد، اين است كه آيا حادثه كربلا منحصر به فرد بوده، قابليت تكرار ندارد، يا اينكه خير، حادثه كربلا قابليت الگو شدن، تكرارپذيري و تعميم را دارد. در پاسخ به اين سؤال اگر شق اول پذيرفته شود (حادثه خاص و براي فرد خاص) ديگر سخن گفتن از عاشوراهاي ديگر موردي ندارد و قابليت استنتاج قانون از اين واقعه كه رسالت «تاريخ عقلي» است، ندارد، ولي اگر گفته شود كه خير، حادثه كربلا توسط يك رهبر ديني و انقلابي (مفروض مقاله) مديريت مي شده و تصميم گيريها به قدري معقول و متناسب است كه هر رهبر انقلابي، نيز مي بايست همين مسير را طي مي كرد، در نتيجه مي توان به سنتها و قواعدي رسيد كه در وضعيتي مثل وضعيت كربلا و عصر امام حسين (ع)، وقوع نهضت و مقاومت تا پاي جان موضوعيت پيدا مي كند.

در پاسخ به تعميم پذيري يا عدم آن درحادثه كربلا بعضي معتقدند كه نهضت حسيني، حادثه اي خاص و براي افراد خاص بوده، عموميت ندارد. مستند اين مدعا بر دو «تحريف معنوي» عمده است: يكي اينكه «حسين بن علي (ع)» قيام كرد تا كشته شود براي اينكه كفاره گناهان امت باشد.» ديگر اينكه «دليل حادثه و شهادت را يك دستور خصوصي براي او مي دانند. پس به ما و شما ارتباط پيدا نمي كند؛ يعني قابل پيروي نيست.» [1] .

اما اين نوشتار، در اين قسمت از بحث درصدد اين است كه نتيجه بگيرد، حادثه ي كربلا يك حادثه ي خاص مربوط به امام حسين (ع) نبوده و تعميم پذير است و براي آزمون اين فرضيه، مجددا به «عقل» در «مقام اثبات» متوسل شده است. در اين قسمت از بحث با پذيرش قسمتهايي از تاريخ كربلا كه «ثبوتا» ممكن است و مشكلي ندارد و با فرض اينكه از جهت سن و نقل نيز، اين اخبار بي اشكالند [2] ، (چون رسالت اين مقاله تبيين عقلي نهضت كربلاست نه نقلي) به تعليل واقعه كربلا و نهضت حسيني و تصميم گيريهاي ابا عبدالله الحسين (ع) پرداخته و نتيجه گيري اين قسمت از بحث مي تواند اين باشد كه حادثه كربلا به قدري معقول است كه اگر هر رهبر ديني، انقلابي و سازش ناپذير جاي امام حسين (ع) بود مي بايست همين راه را طي كرد كه ايشان كردند و از اين جهت حركت كربلا، كاملا معقول و در نتيجه تعميم پذير است. [3] .

براي تبيين نهضت حسيني از مدينه تا كربلا و براي رعايت اختصار، هشت مقطع مهم زير براي تعليل برگزيده شده است:

الف - چرا قيام در زمان حاكميت يزيد؟

ب - شيوه ي حضور و بيان امام (ع) در مجلس وليد

ج - چرا هجرت به مكه؟

د - چرا حركت از مكه؟

ه - چرا حركت به سوي كوفه؟

و - چرا ادامه راه به كوفه پس از شنيدن خبر شهادت حضرت مسلم؟

ز - چرا كربلا؟

ح - چرا شهادت؟