در فلسفه ي تاريخ، علم به تحولات و تطورات جامعه ها از مرحله اي به مرحله ديگر و قوانين حاكم بر اين تطورات و تحولات مطرح شده و علم به «شدن» جامعه نه به «بودن» آنهاست. مقوم تاريخي بودن مسايل فلسفه تاريخ اين نيست كه به زمان گذشته تعلق دارند، بلكه اين است كه علم به جرياني است كه از گذشته، آغاز شده و ادامه دارد و تا آينده كشيده مي شود.

اين مقاله حادثه ي كربلا را از ديدگاه نوع دوم نگرش تاريخي، يعني «تاريخ عقلي» مورد مداقه قرار داده و به «تاريخ نقلي» از آن جهت كه نقل واقعه است، نپرداخته، بلكه اگر به وقايعي نيز استناد شده از آن روست كه ماده ي خام تاريخ عقلي و مقدمه بحث قرار مي گيرد، در اينجا از «عقل» به دو منظور بهره برده شده هم «عقل» به عنوان «ميزان» صحت و سقم حوادث مربوط به كربلا و هم «عقل» به عنوان «ابزاري» كه به تعليل وقايع اين نهضت پرداخته و به دنبال تعميم آن است. [1] .