تاريخ عقلي علم به قواعد و سنتهاي حاكم بر زندگي گذشتگان است كه از مطالعه و بررسي و تحليل حوادث تاريخي گذشته و وقايع گذشته به دست مي آيد. در اين معنا، مورخ در پي كشف طبيعت حوادث تاريخي و روابط علي و معلولي آنهاست تا به يك سلسله قواعد و ضوابط عمومي و قابل تعميم به همه موارد مشابه حال و گذشته برسد.

هم چنين در تاريخ عقلي برخلاف تاريخ نقلي، به توصيف اكتفا نشده و به تعليل وقايع مي پردازد؛ يعني در اين ديدگاه تلاش بر آن است تا علت واقع شدن هر حادثه را در مقطع زماني و مكاني خاص بجويد.