بحث آزادي و حريت در نهضت عاشورا به معناي وارستگي اخلاقي است كه شامل «آزادگي» (بمعناي تن به ذلت ندادن) و نيز «كرامت نفس و بزرگ منشي» (جوانمردي) مي شود [1] .

در اين مورد فقط به ذكر چند نمونه اكتفا مي كنيم:

1 - امام حسين عليه السلام در روز عاشورا فرمودند: «مرگ با عزت بهتراز زندگي


ذليلانه است.» (موت في عز خير من حيات في ذل) [2] .

يعني عزت، كرامت، شرافت و آزادگي انسان آنقدر ارزش دارد كه بدون اينها، مرگ بهتر از زندگي است.

2 - امام حسين عليه السلام دشمنان خويش مي فرمايد: «اگر دين نداريد و از قيامت نمي ترسيد پس (حداقل) در دنيا آزاده باشيد و اگر عرب هستيد به رسم و عادت نياكان خود عمل كنيد. (يعني صفات خوب پدران خود را به ياد آوريد)

(ان لم يكن لكم دين و كنتم لا تخافون المعاد فكونوا احرارا في دنياكم هذه و ارجعوا الي احسابكم ان كنتم عربا كما تزعمون) [3] .

يعني دين داشتن و ترس از معاد موجب تقوا مي شود و به انسان اجازه نمي دهد كه به ديگران ستم كند، ولي راه فطري ديگري هم براي جلوگيري از ظلم هست و آن آزاده بودن است كه هر انساني آزاد آفريده شده و آزادي و آزادگي و احترام به حقوق ديگران را دوست دارد.

3 - زير بار ذلت نمي رفت و مرگ را در آن شرايط سعادت خويش مي دانست (اني لا اري الموت الا سعادة و الحياة مع الظالمين الا برما) [4] .

4 - شعار معروف امام حسين در قيام عاشورا اين است: «هيهات منا الذلة» «ذلت و خواري از ما دور است [5] »

و اين درس و پيام مهم عاشورا به حسينيان در طول تاريخ است.