خشم در انسان، يك نوع هيجان و برافروختگي دروني است كه سرچشمه ي حركات تند و شديد و خشن مي شود، و آثار ظاهري آن، حمره اي است كه در چهره عيان مي شود.

اين معني كه در مورد انسانهاست، در حق پروردگار متعال مقصود نيست، بلكه مراد از خشم الهي به معني برچيدن دامنه ي رحمت و دريغ داشتن لطف، از كساني است كه مرتكب اعمال زشتي شده اند. [1] .

انسان از آنجايي كه داراي جسم است و از عالم ماده نقش گرفته، تأثر نفساني در او ايجاد مي شود و به چهره نمايان مي گردد ولي خداوند به خاطر مبراء بودن از جسم و


ماده، از پذيرفتن تأثر بدور است از اين رو نمي توان در خداوند مفهوم خشم را همان مفهوم غضب در انسان گرفت.

شاهد بيان ما گفتار امام صادق عليه السلام از كتاب توحيد صدوق است:

غضب الله عقابه و رضاه ثوابه.

خشم خدا عقاب اوست، و خوشنودي او ثواب او. [2] .

با دانستن خشم خدا، شدت غضب او، و افزايش خشم او مشخص مي گردد، زيرا عذاب به تناسب گناه تعيين شده، به عنوان مثال، اگر گناه قتل عمدي است، قصاص كيفر اوست، وگرنه قصاص جاري نمي شود، از اين رو شدت غضب خداوند همان افزايش عقاب خدا است بر كساني كه گناهشان بزرگ باشد. چنانكه قرآن در اين رابطه براي آناني كه در مسير توحيد قرار گيرند افزايش سعادت و كمال برايشان قرار داد و آن دسته اي كه در مسير كفر گام نهند افزايش خشم و غضب پروردگار و زيان و خسران نصيبشان خواهد شد. [3] .