[1] مؤلّف أدب الحسين‏ عليه السلام و حماسته مي‏گويد: به ديوان منسوب به امام شهيد، سرور آزادگان و شهيدان، حسين بن علي بن ابي طالب - صلوات اللَّه عليهما - در کتاب‏خانه بايزيد، کنار مسجد جامع بايزيد استانبول، دست يافتم که در ضمن چند رساله خطّي بود و بيشتر رساله‏هاي ياد شده، به قرن هشتم هجري مربوط بودند. نسخه ياد شده هم تاريخ نداشت و کاتب و گردآورنده‏اش هم معلوم نبود؛ امّا شيوه خطّش گواه قدمت آن بود. عنوان ديوان، اين بود: «للإمام حسين بن عليّ»؛ امّا در فهرست کتاب خانه از آن به نصح الأبرار ياد شده بود.

پس از گذشت مدّتي، به نسخه ديگري از ديوان دست يافتم که عنوانش پس از بسم اللَّه، اين بود: «کتاب المخمّسات من تصنيف السعيد الشهيد المرحوم المغفور بالرحمة الواسعة و الکرامة الجامعة حسين بن عليّ بن أبي طالب - کرّم اللَّه وجهه و رضي اللَّه عنهما -». ترتيب شعرهاي آن بر حسب قافيه الفبايي بود و در آخر نسخه، اين رباعي به زبان ترکي آمده بود:

حق تعالي رحمتي گلسون اکا

بو يازان مسکيني دعادن اکا

فاعلاتُن فاعلاتن فاعلن

نفس الدن گورنجه لولدوق ابون

[رحمت ‏خداوند متعال، شامل‏حالِ

اين نويسنده مسکين دعاگو باد

فاعلاتُن فاعلاتن فاعلن

تا جان از دست مي‏رود] .

نسخه نخست را استنساخ کردم و به اختلاف دو نسخه هم اشاره نمودم. به نظرم، اين، از غنيمت‏هايي است که هيچ گنج دنيوي با آن قابل مقايسه نيست.

[2] ف پس از آن که در سال 1391 هجري براي مبارزه با رژيم حاکم بر ايران، به ايران بازگشتم، از پژوهشگران، درباره ديوان ياد شده پرسيدم. گفتند که نه آن را ديده‏اند و نه درباره‏اش شنيده‏اند؛ امّا خودم آن را در ناسخ التواريخ و همين طور در ديوان المعصومين مدرّس خياباني پيدا کردم و ديدم که به امام سجّاد عليه السلام نسبت داده شده است. موضوع را با فقيه نسب‏شناس، علّامه آية اللَّه سيّد شهاب الدين مرعشي در ميان گذاشتم. وي گفت که ديوان ياد شده، در بمبئي هند چاپ شده است و يک نسخه از آن را هم به من داد. در آغاز آن آمده است: «هذا هو الديوان الذي ينسب إلي إمام العارفين و سيّد الساجدين، جمعها و ألّفها محمّد بن الحسن الحُرّ العاملي، نشره ملک الکُتّاب الميرزا محمّد الشيرازي في 1317 ه، بخطّ الميرزا داوود الشيرازي».

به کتاب‏هاي معجم و تراجم مراجعه کردم و ديوان را در زمره در تأليفات حُرّ عاملي نيافتم و حتّي او در کتاب خودش أمل الآمل في علماء جبل عامل هم در شرح حال خود و تأليفاتش، از آن، يادي نکرده است.

همين طور در ميان علماي شيعه، کسي را پيدا نکردم که بيتي از ديوان ياد شده را به امام سجّاد عليه السلام نسبت بدهد و مؤلّف ناسخ التواريخ و مدرّس خياباني در ديوان المعصومين هم به انتساب ديوان به امام سجّاد عليه السلام اعتماد نکرده‏اند. فقط ديوان چاپ بمبئي - که التحفة السجاديّة نام دارد - به امام سجّاد عليه السلام منتسب شده است. اين اثر به قطب الدين زين العابدين هم نسبت داده شده است. با اين وصف، من به دو نسخه خطّي قديمي کتاب‏خانه بايزيد استانبول اعتماد کردم که اين ديوان را به امام شهيد، حسين بن علي بن ابي طالب‏ عليه السلام، منسوب نموده است. اين است آنچه من يافتم و تحقيق کردم و، البّته خداوندت به حقيقت امور آگاه‏تر است.