يكي از همسران عالي مقام حضرت ابي عبدالله الحسين عليه السلام شهربانو دختر يزدجرد (يزدگرد سوم) آخرين پادشاه ساسانيان است كه مادر حضرت امام زين العابدين عليه السلام مي باشد و اين موضوع را عده اي از مورخين نقل كرده اند:

1- زمخشري متوفاي 538 در كتاب ربيع الابرار آورده است: هنگامي كه اسراي فارس را به مدينه نزد عمر بن الخطاب بردند در ميان ايشان سه نفر از دختران يزدجرد بودند، خليفه تصميم گرفت كه آن ها را همانند ساير اسراء بفروشد، حضرت علي بن ابي طالب عليه السلام فرمود: با دختران سلاطين مانند ساير اسيران نبايد رفتار كرد، عمر پرسيد: پس چه بايد كرد؟ علي عليه السلام فرمود: بايد آنان را به قيمت رسانيد و در انتخاب همسر آزاد گذاشت هر كه را اختيار كردند آن شخص قيمت را مي پردازد، پس از تقويم علي قيمت هر سه را پرداخت و آنان را در اختيار گرفت، يكي را به عقد عبدالله بن عمر درآورد و سالم از او متولد گرديد دومي را به عقد محمد بن ابي بكر درآورد و قاسم از او متولد شد، شهربانو را كه نام اصليش شاه زنان است با حسين عليه السلام كابين بست و از او حضرت امام زين العابدين متولد گرديد حضرت زين العابدين نسبت به مادرش زياد احترام مي كرد، حتي گفته شده با مادرش در يك ظرف غذا نمي خورد و مي فرمود: مي ترسم دستم به لقمه اي دراز شود كه مادرم آن را بخواهد [1] ليكن علماي تاريخ اتفاق دارند كه شهربانو هنگام زايمان وفات كرد و امام زين العابدين در دامن خاله اش پرورش يافت، ظاهرا نحوه رفتار حضرت با خاله اش بوده است كه او را به جاي مادر به حساب مي آورد.

2- در اصول كافي اين داستان بدين ترتيب نقل شده است: چون دختر يزدجرد را به نزد عمر آوردند، مسجد مدينه از پرتو جمالش درخشان شد، عمر خواست صورت او را ببيند او صورت خود را پوشانيد و گفت: اف بيروج بادا هرمز، عمر گفت مرا دشنام


مي دهيد؟ و در مقام تصميم گيري براي فروش وي برآمد، اميرالمؤمنين فرمود: اين كار درباره بزرگان درست نيست بلكه او را آزاد بگذاريد يك نفر از مسلمانان را به همسري انتخاب كند و قيمتش را از سهم او بحساب آور، عمر او را در انتخاب همسر مختار گردانيد، او دست بر سر حسين عليه السلام گذاشت، سپس علي عليه السلام فرمود: نامت چيست؟

گفت: شاه زنان، فرمود: نه شهربانويه است، سپس به حسين فرمود: خدا از اين زن فرزندي به تو كرامت خواهد كرد كه بهترين اهل زمين باشد حضرت علي بن الحسين متولد گرديد از اين رو علي بن الحسين را ابن الخيرتين مي گفتند كه چون رسول خدا فرموده است: ان لله من عباده خيرتين فخيرته من العرب قريش و من العجم فارس.

«خدا در ميان بندگانش دو گزيده دارد گزيده اش از عرب قريش است و از عجم فارس».

روايت شده كه ابوالاسود دئلي درباره امام زين العابدين گفته است:



و ان غلاما بين كسري و هاشم

لأكرم من نيطت عليه التمائم



«پسري كه از كسري و هاشم متولد شده گرامي ترين انساني است كه آويزه چشم زخم بر او آويخته اند [2] ».

3- «حافظ ابونعيم متوفاي 430 در كتاب مواليد الائمه گفته است مادرش (امام سجاد) خوله دختر يزدجرد پادشاه فارس كه اميرمؤمنان او را شاه زنان ناميد [3] .

4- و نيز از كتاب يواقيت ابوعمرو زاهد نقل شده كه گفته است: مادرش دختر كسري است [4] ، در بحث اولاد حضرت از ارشاد مفيد نقل شد كه مادر حضرت زين العابدين (ع) شاه زنان دختر يزدجرد بوده است.

5- ابن شهرآشوب متوفاي 588 همانند ربيع الابرار نقل كرده منتهي با اين تفاوت كه علي عليه السلام از رسول خدا روايت نمود: اكرموا كريم قوم و ان خالفوكم.


«يعني بزرگ هر قومي را احترام كنيد هر چند در عقيده مخالف شما باشند». و سپس فرمود: من سهم خود و بني هاشم را از اسرا آزاد ساختم.

مهاجر و انصار نيز به تبعيت از علي (ع) از سهم خود گذشتند. آنگاه علي عليه السلام پيشنهاد پاسخ به خواستگاران فرمود، شهربانو حسين (ع) را انتخاب نمود [5] .

6- مرحوم شيخ مفيد متوفاي 413 در ارشاد آورده است: امام بعد از امام حسين فرزندش زين العابدين عليهماالسلام است، مادرش شاه زنان يا شهربانو دختر يزدجرد فرزند شهريار فرزند كسري است، سپس مي گويد:

اميرمؤمنان حريث بن جابر حنفي را حكومت بخشي از مشرق زمين داد او دو نفر از دختران يزدجرد را براي حضرت فرستاد، علي عليه السلام شاه زنان را به حسين بخشيد كه امام زين العابدين از او متولد شد و ديگري را به محمد بن ابي بكر بخشيد و قاسم از او متولد گرديد [6] اينها مداركي بود كه در دسترس نويسنده قرار داشت و الا مدرك زياد است بنابراين در اين كه شهربانو دختر يزدجرد، همسر حضرت اباعبدالله الحسين (ع) بوده است ترديدي وجود ندارد.