در مقدمه با نگاهي تاريخي، دورنمايي از رويكردهاي مربوط به آيه ي تطهير را گزارش كرديم. اينك درصدديم پيام اساسي آيه را از ديدگاه دانشمندان و صاحب نظران جست وجو كنيم.

به نظر مي رسد كه مي توان از سه رويكرد مهم، در تفسير آيه ياد كرد:

1. رويكرد اول آن است كه آيه، صرفا بيان گر فلسفه ي احكام شرعي و خطابات واقع در آيات مربوط به آن است، بدون آن كه گوياي فصل و منقبتي خاص براي مخاطبان آيه باشد.

به بيان ديگر، آيه از اراده ي تشريعي الهي، در جعل احكام و بيان خطابات شرعي و از غرض و فايده عمل به اين احكام سخن مي گويد و علت غايي خطابات مزبور را بيان مي دارد، نكته اي كه مي تواند خطاب به هر انسان مكلفي صادق باشد؛ اما اهل بيت به علت جايگاه خاص فاميلي، بيش تر هدف توجه اين خطابند و وضعيت حساس تري دارند. لذا در اين آيه، اختصاصا آنان در نظر گرفته شده اند.

بر اساس، مفهوم آيه ي تطهير چنين خواهد بود: «خداوند از خطابات شديد خود به شما هدفي ندارد، جز آن كه شما را، كه اهل بيت هستيد، از آلودگي و رجس مصون بدارد و پاكتان سازد». جمعي از مفسران اهل سنت، مانند فخر رازي، اين تفسير را مورد توجه قرار داده اند. [1] .

2. رويكرد دوم آن است كه آيه ي تطهير، ضمن بيان علت و غرض الهي از خطابات شرعي، حاكي از فضل و منقبتي ويژه براي مخاطبان است كه در پرتو آيات الهي و به واسطه ي پيوندي كه با بيت پيامبر دارند، حاصل شده است.

اين رويكرد را مي توان در كلام سيد قطب ملاحظه كرد. وي خطابات انشايي قبل از آيه ي تطهير را ناظر به وسايل اذهاب رجس و اسباب تطهير زنان پيامبر، به عنوان مخاطبان خاص آيه مي داند. وي اشاره مي كند كه زنان پيامبر، به عنوان پاك ترين زنان روي زمين، وقتي براي كسب طهارت، مخاطب اين دستورها واقع شده اند، ديگران كه منزلت و جايگاه آنان را ندارند، به مراتب نيازمندتر به اين وسايل و اسبابند.

او تلويحا اراده ي الهي در آيه ي تطهير را اراده ي تكويني از نوع آيه ي (اذا أراد شيئا أن يقول له كن فيكون) مي شمارد كه گويا با مسلم انگاشتن علم و التزام زنان به مضمون خطابات، از دلالت آيه بر تكريم بزرگ آنان چنين مي گويد:

(انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت و يطهركم تطهيرا)، و في العبارة تلطف ببيان علة التكليف و غايته، تلطف يشي بأن الله سبحانه - يشعرهم بأنه بذاته العلية - يتولي تطهيرهم و اذهاب الرجس عنهم. و هي رعاية علويه مباشرة بأهل هذا البيت و حين نتصور من هو القائل - سبحانه و تعالي - رب هذا الكون الذي قال للكون: كن، فكان، الله ذوالجلال الاكرام، المهيمن العزيز الجبار المتكبر.. حين نتصور من هو القائل - جل و علا - ندرك مدي هذا التكريم العظيم. [2] .

3. رويكرد سوم آن است كه آيه ي تطهير، ارتباطي با خطابات شرعي زنان پيامبر نداشته، مستقل از احكام تشريعي و فارغ از بيان فلسفه و غرض تشريع احكام، حاكي از اراده ي قطعي الهي و سنت جاري و حتمي خداوند درباره ي اهل بيت، به معناي خاص آن است. بر اين اساس، آيه گواه فضل و منقبتي ويژه براي اهل بيت است كه جز پيامبر و خاندان پاك و معصوم ايشان، كسي سزاوار آن نيست.

بر اين اساس، آيه ي تطهير، صرفا وعده و قرار مشروط الهي مبني بر «اذهاب رجس»و «تطهير» و مربوط به آينده نيست، بلكه نوعي حكايت و خبر قطعي از سنت و قانون الهي در حق اهل بيت است كه از آغاز خلقت نخستين فرد آنان تا پايان حيات آخرين آنان را شامل است. گو اين كه اين امر، مطلق، عبث و غير حكيمانه نيست.

رويكرد اخير، كه ريشه در انبوهي از روايات ديني دارد و مستند به ذهنيت و فهم شاهدان و معاصران نزول است، بيش تر در كلام عالمان و مفسران شيعي مورد تأكيد قرار گرفته است، هر چند به اجمال يا تفصيل، در بيان برخي عالمان و مفسران اهل سنت، مانند حاكم حسكاني، مؤلف شواهد التنزيل و ابو جعفر طحاوي، مؤلف مشكل الاثار نيز سابقه دارد. [3] .

نكته ي مهمي كه بيان آن در اين جا مناسب است، آن است كه در هر يك از رويكردهاي ياد شده، بخش هاي آيه ي تطهير، به گونه اي مناسب توجيه و متناسب با آن، تفسير شده است؛ مثلا دو رويكرد نخست، با تأكيد بر نظم ظاهري آيات و سياق مربوط، به تفسير آيه پرداخته اند و رويكرد اخير، با تكيه بر مفهوم مستقل آيه از سياق خود، به تفسير آن مي پردازد و مبناي اساسي خود را شواهد فراوان روايي و ظهور مستقل خود آيه مي شمارد.