در نسب بني اميّه و پاره اي از افراد مشهورشان سخن بسيار است. آنچه كه در ردّ نسبت بني اميّه به قريش گفته شده، اينست كه: اميّه بنده اي رومي بود، عبد شمس او را خريد و به رسم عرب در جاهليت او را پسر خود خواند و استشهاد مي كنند به كلام امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ در يكي از نامه هايش به معاويه كه فرمود:

«لَيْسَ اُمَيَّةُ كَهاشِمٍ، وَ لا حَرْبٌ كَعَبْدِ الْمُطَّلِب، وَ لا اَبُوسُفْيانُ كَاَبي طالِب، وَلاَ الْمُهاجِرُ كَالطَليقِ، وَلاَ الصَّريحُ كَاللَصِيق»

نه اميّه لا هاشم قابل قياس است و نه حرب با عبدالمطلب و نه ابوسفيان با ابوطالب و نه كسي كه (در راه خدا)هجرت كرده با كسي كه با اسلام جنگيده و بعد از اسارت آزاد شده؛ و نه كسي كه نسبتش صريح و روشن است با كسي كه نسبش معلوم نيست و به قبيله اي چسبانده شده، قابل مقايسه است!.

به تصريح دانشمنداني مانند محمد عبده مصري در شرح نهج البلاغه، صريح، كسي را گويند كه صحيح النسب باشد، و لصيق، كسي است كه بيگانه باشد و او را به فاميل و قبيله اي چسبانده باشند و اميّه مرد بدنامي بود كه متعرض زنان مي شد، و به فحشاء و زنا معروف بود، و همانكس است كه بعد از محكوميت به ده سال جلاء وطن و ترك مكه، به شام رفت و در آنجا ده سال ماند، و در آنجا با زن يهوديه ي شوهرداري زنا كرد و آن زن در فراش شوهرش كه يهودي بود پسري آورد و اميّه او را به خود ملحق كرد و ذكوان ناميد و به ابي عمرومكني ساخت و زن خودش را در زندگي خودش به او داد، و اين ذكوان پدر ابي معيط و جدّ عقبه پدر وليد بن عقبه برادر مادري عثمان است [1] .

نفيل بن عبدالعزي در محاكمه ي عبدالمطلب با حرب پسر اميّه و جدّ معاويه به حرب گفت:



اَبُوكَ مُعاهِرٌ وَ اَبُوهُ عَف

وَ ذادَ الْفِيلَ عَنْ بَلَد حَرام



يعني: پدر تو اميّه مرد زنا كاري بود و پدر عبدالمطلب پاكدامن و عفيف و بود عبدالمطلب فيل را از بلد حرام دفع كرد [2] .