در استقرار يافتن دين در جامعه فرهنگ ايثار و شهادت نقش مهم ايفا مي نمايد. به لحاظ اين كه در برابر دين خدا، هماره ستمرگان جامعه قد برافراشته و چالشگري مي نمايند. ان هواداران دين به ويژه رهبران ديني را به انواع خطرها تبعيد، زندان، قتل و... تهديد مي نمايند. هواداران دين اگر از خطرها بهراسند هيچ گاه در استقرار دين الهي توفيق حاصل نخواهند نمود. ان گروه از رهبران و هواداران دين مي توانند دين را مستقر سازند كه انواع ناملايمات را در راه دين به جان خريدار باشند. در برابر تهديدهاي دشمن هراس به خويش راه ندهند كه در غير اين صورت مجبور به ترك صحنه ها خواهند شد.

به همين جهت دين ان گونه هوادار و رهبر را مي ستايد كه در راه دين خطرها را با اغوش باز و رويي گشاده پذيرا باشد. هيچ تهديد و خطري نتواند آنان را از اهداف و انگيزهايشان باز دارد.

قرآن از اين كه رهبران به ويژه پيامبران كه در خط اول جبهه دشمن قرار دارند گونه سخن مي گويد: كه پيامبران همواره خطرها را به جان خريدار بودند و از جان خود مايه مي گذاشتند و در راه دين خدا كشته مي شدند، و يقتلون النبيين بغير حق. [1] .

فرهنگ ايثار و شهادت است كه دين را در جامعه مستقر و جاري ساخته است. اگر دين از آغازين روز خود اين فرهنگ را در جامعه شكوفا نمي ساخت، هيچ گاه در جامعه مستقر نمي شد و ستمگران و طاغيان دين و هواداران ان را از ميدان بدر مي كردند.

اين فرهنگ ايثار فرهنگ همه رهبران ديني است. اين فرهنگ در اسلام بهتر شكوفا شده است. به ويژه رسول الله (ص) براي استقرار دين الهي به گونه شفاف و گسترده اين فرهنگ را باور نمود.

و اصولا استقرار دين با رفاه طلبي ناسازگار است، رهبران هواداران ديني كه بر اين عزم هستند كه دين را پياده نموده و به انواع نا هنجاري ها، هنجار بخشند، بايد از فرهنگ ايثار تا مرز شهادت بهره مند باشند.

مسلمآنان به همراه رسول الله (ص) زحمت هجرت را متحمل شدند همه امكانات خويش را در مكه نهاده به مدينه هجرت نمودند. اينك در مدينه با خبر مي شوند كه كاروان تجارتي ابوسفيان در راه است. به هواي اين كه كاروان با پيروزي به آنان غنايم خوبي نصيب آنان مي شود، از مدينه بيرون آمدند. ليكن خداي عزيز و حكيم آنان را با كاروان تجارت روبرو نساخت بلكه با كاروان سلاح و جنگ كه به هواداري ان كاروان از مكه بيرون آمده بود روبرو ساخت. اذ يعدكم الله احدي الطائفتين آنها لكم و تو دون ان غير اشوكه تكون لكم [2] به ياد اريد هنگامي را كه خدا وعده شما داده يكي از دو گروه از ان شما گردد و شما دوست داشتيد كه با گروهي كه مسلح نبود برخورد كنيد.

شما دوست داشتيد با كاروان تجارتي برخورد كنيد كه قدرت دفاعي انگونه ندارد و با چيره شدن بر آنان غنيمت و رفاه بكف اريد. ليكن با اين رفاه طلبي ريشه خطرها خشكيده نمي شود و دين حق مستقر نمي گردد.

دين در جامعه پايدار نمي شود. دين در جايي مستقر و پايدار مي شود كه موانع راه استقرار بر طرف شود و راه هموار گردد. موانع را سران كفر كه با نيروهاي خطر و مسلح به ميدان مي ايند. بايد اين خطرها بر طرف شود. به همين خاطر خداي سبحان و حكيم شما را ان گروه مسلح كه از كفر هواداري مي نمودند درگير كرد تا با كشته شدن سران كفر موانع راه بر طرف گردد. يريد الله ان يحق الحق بكلماته و يقطع دابر الكافرين. [3] عزم خدا بر اين بود كه حق را با كلماتش پايدار نمايد و ريشه كافران را ببرد. احقاق حق و پايدار شدن و حق و محو نابود شدن باطل از اين طريق ممكن است، ليحق الحق و يبطل الباطل و لو كره المجرمون. [4] اگر شما با كاروان تجارت برخورد مي نموديد ممكن بود غنايمي نصيب شما بشود. ليكن فراهم شدن غنايم، رفاه، حق را پايدار نمي ساخت بايد جنگ بدر پديد مي آمد و شما با سران مسلح ذات الشوكه (صاحبان تيغ) قريش برخورد مي كرديد و سران آنان را از پاي در مي آورديد تا دين در مدينه آنگاه مكه آنگاه سر تا سر جهان مستقر مي شد. و اين حقيقت با فرهنگ ايثار و شهادت ممكن است نه با رفاه و اسايش.

اين حقيقت را رسول الله (ص) اين گونه شفاف مي سازد: ان الله اعزامتي بسنابك خيلها و مراكز رماحها. [5] خداي سبحان امت و پيروان مرا با اسبان تند و نيزه ها پيروزي مي بخشد. و فرمود خير و بركت در سايه شمشير است، الخير كله في السيف و تحت ظل السيف [6] و عترت وي نيز تبيين نمود كه خوني كه در راه خدا ريخته شود برترين خون است، ما من قطره احب الي الله من قطره دم في سبيل الله. [7] عزت و استقلال هر ملت در گرو ايثار و شهادت طلبي آنان است بدون ايثار، امت مسلمان عزيز و سر بلند نمي شود و دين در جامعه مستقر نمي گردد.

اين ستايش دين از فرهنگ ايثار و شهادت است. رهبران ديني به ويژه پيامبران اين راه را بر مردم هموار ساختند و حسين بن علي عليه السلام با برگزيدن راه ايثار و شهادت اين راه را براي هميشه هموار ساخت. حسين با انتخاب راه شهادت خويش و يارانش، راه مقابله با دشمن را در سخترين شرايط اموخت كه هيچ چيز نبايد مانع پيمودن راه حق. شود بايد مصيبت ها را به جان خريد و در راه دين ايثار و فداكاري نمود و تا شهادت پيش رفت، تا دين در جامعه مستقر گردد. حماسه حسيني در عاشورا اين فرهنگ را شكوفا و بارور نمود، كه ياران و همراهان حسين عليه السلام در طول تاريخ در هر زمان از راه روش حسين پيام مي گيرند.

قرآن براي استقرار چنين فرهنگ جامعه را به سوي ايثار و فداكاري گسيل مي نمايد. فرهنگ ايثار و شهادت در راه خدا و آثار و زندگي شهيدان و پاداش شهادت را شفاف نموده است. تا پيروان دين با انديشه شفاف و شناخت كامل از ارزش را به استقبال آنها روند. بودن شهيد و يارانش و حقيقت شهادت را در همين راستا تحليل مي نمايد.

نهضت حسين عليه السلام اين فرهنگ را در بستر تاريخ اسلام شكوفا ساخت.

حسين با انتخاب راه ايثار و شهادت را مبارزه با ستم پيشگان و دين ستيزان را اموخت و اين فرهنگ را تا قيامت در ميان مسلمآنان احيا نمود.

حسين عليه السلام كه بعد از حمزه، سيد الشهدا لقب گرفت، به همين علت است كه اين فرهنگ با ايثار و خون حسين سبز و شاداب شده است. و خط سرخي كه حسين ترسيم نمود در ميان ساير خون پر رنگ تر و برحسته تر است.

و به همين جهت اين مقدار در آثار ديني سخن از نام حسين و ياد حسين و فرهنگ حسين است. به لحاظ ارزش و اعتبار اين فرهنگ و تاثير گذاري ان در پويندگي جامعه و گسيل نمودن جامعه به سوي پاكي و تقوا و ستم ستيزي گوشه هايي از اين فرهنگ را مورد بررسي قرار مي دهيم؛ تا بيشتر راه حسين عليه السلام براي انديشمندان شفاف و براي پويندگان راهش ‍ هموارتر گردد.