مهم تر ز همه پاسخ سوال دوم است كه اين تصميم از جانب امام هما چگونه و بر اساس چيست؟ ايا امام نهضت خويش را متوقف مي نهد. ايا چون مي داند آنان پيشنهاد وي را نمي پذيرند اتمام حجت مي نمايد! و يا اين كه اين تصميم در اين شرايط يك تاكتيك به حساب مي ايد. محور نخست كه به طور كلي منتفي است زيرا نهضت با اين عظمت در هيچ شرايطي توقف بردار نخواهد بود. نهضت حسيني يك نهضت و انقلاب معمولي نيست كه با تعبير برخي شرايط رهبري ان پشيمان شده يا تسليم دشمن شود يا نهضت را ناقص و بي ثمر رها سازد.

آنچه از سيره محكم اهل بيت عليهم السلام به دست مي ايد، اين است كه امام همام اين تصميم را بر اساس تغيير روش و تاكتيك مي گيرد. در عين حال كه اتمام حجت ديگري به ستم پيشگان از خدا بي خبر مي توان باشد. امام مصمم است با آگاهي كامل تا آخرين رمق در برابر حزب عثمانيه قد برافراشته و سايه شوم آنان را از سر مردم مسلمان كوتاه نمايد و دين خدا را در جامعه مستقر سازد. ليكن اكنون بخاطر اين كه مقابل يك سپاه بزرگ قرار گرفته و در آستانه يك جنگ نا برابر روبرو شده است، سخن از باز گشت دارد.

امام مي خواهد با اين پيشنهاد اين مرحله از نهضت را بدون درگيري سپري كند و شرايط بهتري براي وي پديدار شود. اين شرايط حضرت و يارانش را شديدا محاصره قرار داده و اجازه هيچ گونه تصميمي را نمي دهد. يا تسليم ذلت بار يا كشته شدن با عزت و افتخار. امام مي خواهد شرايط را با بازگشت دگرگون ساخته، اين شرايط را از فرو پاشد. شرايط كه عبيد الله پديد آورده است يك شرايط استثنايي است كه اين گونه تتوانسته است هواداران حزب عثمانيه را ساماندهي نمايد و كوفه بلكه عراق را تسخير نمايد. اين شرايط هميشه پايدار نخواهد ماند اگر نهضت از اين بحران عبور كند، چه بسا فرصت هاي ديگري فراهم آورد و به نوع ديگر تداوم يابد. شايد فرصت فراهم شود كه ارتباط امام با هواداران و تشكل همسوي اهل بيت در كوفه بر قرار شود و حضرت با ساماندهي نيروهاي خود رفتار ديگر و موضع ديگري را در پيش گيرد.

بر اين اساس باز گشت امام كه به ان پا فشاري مي شود مي تواند براي نهضت امام حسين عليه السلام فضاي ديگري پديد آورد، تا در ان فضا فرصت سازي شده و به شيوه بهتر و برتري در مصاف با حزب عثمانيه قرار گيرد.

كه عدم پذيرش اين پيشنهاد از جانب حزب حاكم نيز گواه بر اين نكته است كه باز گشت امام به سود حزب عثمانيه نبوده است.

با اين توضيحات جواب دو سوال تا اندازه اي شفاف مي شود اينك سوال سوم مطرح است كه شرايط چگونه بوده است و سپاه عبيد الله چه مقدار و از چه توان مندي برخور دار بود و چگونه و از كجا فراهم و بسيج شد، كه امام هنگامي كه رو در روي آنان قرار مي گيرد پيشنهاد برگشت مي نمايد. پيش از بررسي اين محورها تحليل اهداف مرحله دوم بايسته مي نمايد.