بازگشت

بررسي


نخست اين نكته حايز اهتمام است كه ايا اين سه نقل با يكديگر همخواني دارند و يا بين اين سه جريان نا ساز واري است. از بيان برخي ويژگي ها مانند تعبير به اين كه در جريان سوم سخن از دختر شاه زادگان مي باشد مي توان بهره برد كه اين حادثه چند نوبت اتفاق افتاده، هم در زمان عمر، هم در زمان عثمان و هم زمان علي عليه السلام و افراد هم متعدد بوده اند گر چه دختران يزدگرد نبوده اند، ليكن از شاهزادگان ايران بوده اند.

تنها مورد اول دختران خود يزدگرد ممكن است بوده باشند. گر چه احتمال اشتباه شدن جريان زمان عثمان و علي عليه السلام نيز منتفي نيست. در هر صورت نمي توان گفت به لحاظ نا ساز واري بين سه جريان پس اصل حادثه مخدوش و جعلي مي باشد. زيرا احتمال تعدد موارد اين نكته را مردود مي سازد. بر اين اساس جريان نخست به طور مستقل مورد بررسي بايد قرار گيرد.

نكته مهم ديگر اين كه ايا جريان نخست كه مربوط به زمان عمر است ساختگي و دروغ است همان گونه كه برخي نويسندگان كمر همت گماشته اند تا بي اساس بودن آن را به اثبات رسانند! يا مي تواند صحيح باشد. و ديگر اين كه اين اگر چنين جريان درست باشد با باورهاي شيعه يا تاريخ شيعه نا سازواري خواهد داشت يا خير؟

با توجه به منابع روايي و تاريخي كه از قرن سوم در اختيار است و رواياتي كه در بصاير الدرجات و كافي جريان را ثبت نموده اند و ديگر محققان مانند مفيد و طبرسي، علامه حلي آن را پي گير نموده اند، اصل جريان نخست مخدوش به نظر نمي رسد. و نيازي هم به بررسي و اثبات سند صحيح روايات نمي باشد. زيرا موضوع فقهي نيست تا سند صحيح كار گشاي باشد. موضوع تاريخي و اعتقادي بايد بر ستون برهان و يقين استوار گردد، گمان در آن كار گشا نمي باشد. در موضوع تاريخي و اعتقادي حتي اگر سند صحيح باشد مشكلي را حل نخواهد نمود. در موضوع تاريخي و اعتقادي باور بر اساس دليل و برهان و نقل شواهد تاريخي است، كه اگر از آنها اطمينان حاصل شد مي تواند صحيح باشد.

حوادث تاريخي كه در كتاب هاي روايي يا تاريخي به ثبت رسيده در صورتي كه از نقل آنان اطمينان حاصل شود و نيز با باورهاي قطعي و اصولي تشيع ناساز گاري نداشته باشند مي توانند صحيح باشند. آن دسته از حوادث كه انگيزه جعل و دست اندازي در آنها فراوان است و با باورهاي اعتقادي شيعه ناساز گاري است، آنها بايد به طور دقيق از لحاظ منابع و سند مورد ارزيابي قرار گيرد. اما جريان هاي كه نقل مشهور است و افراد مطمئن محقق نقل نموده اند و انگيزه جعل در آنها كم رنگ است، و با باورهاي اعتقادي نا ساز گاري ندارد، نيازي به بررسي نمي باشد.

در هر صورت دليل هاي برخي از نويسندگان [1] كه در صدد انكار اين جريان مي باشند در معرض داوري خوانندگان عزيز قرار مي گيرد، كه خود در اين باره داوري نمايند. اگر اين دليل ها پاسخ صحيح نداشته باشد، ممكن است در درست بودن اين جريان ترديد ايجاد كند. ليكن اگر اين دليل ها مردود باشد آنگاه به همان نقل مشهور كه قرايني چون پذيرش محققان آن را تاييد مي نمايد، مي تواند اطمينان آور باشد. به ويژه اين كه با باورهاي اعتقادي نيز هيچ گونه نا ساز واري ندارد.

بر اين اساس نخست بايد به سراغ دليل هاي افرادي كه در درست بودن جريان ترديد دارد رفت.


پاورقي

[1] سيد جعفر شهيدي، زندگاني علي بن الحسين (ع). ص 10.