آوردن انگور و مويز از ستون مسجد و امثال اين امور، از خوارق عادات و از قبيل كرامات و معجزات است و منافاتي با قواعد عقليه ندارد، كه گفته اند حادث، ماده ي سابقه مي خواهد، زيرا كه مورد برهان حكما، حوادث عالم كون و فساد است و اظهار اين گونه امور، آوردن موجودات عالم مثال برزخي است در نشأه ي دنياويه و تجسم آن براي حاسه ي بصري، مانند تجسم ملائكه براي مردم. و ظاهر شدن موجودات عالم علوي ملكوتي [1] در عالم سفلي عنصري [2] از لوازم قوت نفس و نورانيت اوست. و چون نفوس مقدسه ي اوليا قدرت تامه بر عالم ملكوت دارند، توانند موجودات موجودات نشأه ي غيبت را به شهادت، و موجودات شهادت را به عالم غيب برند به محض توجه و اراده. و عرفا كه گفته اند كه عارف هر چه را خواهد به مجرد اراده ايجاد كند، همين معني را گفته اند. و حضرت صادق (ع) در حق مؤمن كامل فرمود كه مؤمن كسي است كه هر چه اراده كند، موجود شود. و هر كس را اندك بهره از تجرد نفس و معرفت عالم مجردات و ملكوت و ترتيب عوالم جسمانيه و روحانيه و اين كه هر موجود سافلي صورت عاليه دارد و نفوس شريفه ي اوليا مظهر اراده ي حقه ي الهيه هستند بوده باشد، تصديق قطعي به آنچه نگاشته شد نمايد. و اين معني اختصاص به نبوت ختميه ندارد، بلكه ظهور معجزات انبياي سلف نيز از اين باب بوده. و اما ملاحده و زنادقه ي زمان ما كه مذهب مخترع بابيه احداث كردند، انكار تمامي معجزات نموده اند و به واسطه ي غرور و خودپسندي، تكذيب تمام معجزات و تأويل، تمام كرامات نمايند؛ چنانچه ترهات [3] و اباطيل [4] اين گروه بر هيچ عاقلي پوشيده نيست، و خداوند


ايشان را از نعمت علم و دانش و معرفت روحانيت و لذايذ عبادات و مجاهدات، علي الاطلاق [5] محروم فرموده «كذلك يجعل الله الرجس علي الذين لا يؤمنون» [6] و به واسطه ي حصر نمودن نشانه ي زندگاني در عالم سفلي و لذايذ خسيسه ي حيوانيه [7] ، برخي از محرومين و مردمان طبيعي مذهب و منكر مبدء و معاد و روحانيات رغباتي به اين گروه اظهار نمايند، و از حماقت گمان كنند كه اين گروه كثرتي پيدا كرده اند، غافل از اين كه جامع اين گروه لا مذهبي و انكار همه ي ملل و اديان است. و قي الله الاسلام شر الأعادي [8] - و الله يهدي من يشاء الي صراط مستقيم. [9] .