خطبه در اسلام جايگاه ويژه اي دارد. خطبه بهترين راه نشر احكام ديانت و اخلاقيات است. حسين عليه السلام در روز عاشورا خطبه هاي آتشيني ايراد فرمود. «اين خطبه ها سندهايي گرانبهاست. سندهايي كه بيش از آن كه نشان دهنده روح آزادگي و شرف و پرهيزكاري باشد، نمايانگر نقطه اوج شفقت و دلسوزي بر مردم گمراه و تلاش انساني براي نجات چنين مردم است. حسين عليه السلام در يكي از خطبه ها مي گويد: مردم شتاب مكنيد سخن مرا بشنويد. من خير شما را مي خواهم... اگر سخن مرا شنيديد و انصاف داديد و ديديد من راست مي گويم. اين جنگ از ميان برخواهد خاست... و الا زيان آن دامنگير شما خواهد شد. مي دانيد من كيستم؟... مگر من پسر دختر پيغمبر شما نيستم؟ مگر پدر من وصي و پسرعموي پيغمبر و نخستين مسلمان نيست؟... اگر گمان مي كنيد من دروغ مي گويم هنوز از اصحاب محمدصلي الله عليه وآله چند تن زنده اند مي توانيد از آنها بپرسيد: جابربن عبدالله انصاري، ابوسعيد خدري... آنها به شما خواهند گفت كه آنچه مي گويم درست است... در خطبه ديگر امام حسين عليه السلام مي گويد: مردم من خيرخواه شما هستم من براي تفرقه افكني نيامده ام همه مرا مي شناسيد، مي دانيد كه دروغگو نيستم... در اينجا بود كه فتنه جويان و جنگ طلبان ترسيدند مبادا اين سخن سراسر خيرخواهي در دل سنگ مردم كارگر افتد و آنان بدانچه مي خواهند دست نخواهند يافت... سرانجام آنچه بايد روي دهد آغاز گرديد.» [1] حضرت سيدالشهداعليه السلام اگر به اصل و نسب خود و برشمردن تعدادي از اصحاب جد بزرگوارش مي پردازد و به عنوان گواهاني بر صداقت سخنان خود ياد مي كند و هدف خود را از سفر بازمي گويد به اين دليل است كه فريبكاران براي عملي ساختن نيات پليد خود افكار عمومي را منحرف كرده حقيقت را وارونه جلوه مي دادند و ايراد چنين خطبه هايي علاوه بر بيدار كردن وجدانهاي خفته در القاي خصلتها و ارزشهاي والاي انساني ضرورت داشت.

از خصلتهاي حسيني آنچه در روز عاشورا بيشتر جلوه گر است آرامش و پايداري حسين عليه السلام است، از رفتار امام با مسائل و شرايط مي توان دريافت كه وي «آينده روشن و آثار نوراني نهضت خود را به چشم مي بيند.» [2] با توجه به آنچه ياد شد، سخنان محبت آميز حسين عليه السلام نشانگر آن است كه وي علاقه اي به جنگ نداشت و تا آن جا كه توانست كوشيد به فريب خوردگان تفهيم كند كه طريق ناصوابي برگزيده اند و پايان مطلوبي در انتظار آنان نيست. امرا براي جلوگيري از شورش سپاهيان و ضعف روحيه آنان فرمان حمله مي دهند «از اين لحظه همراهان امام عليه السلام نام «سپاهي » گرفتند و حملات وي عنوان «جهاد» يافت.» [3] .