امر به معروف نسبت به امر به معروف و نهي از منكر و نهي از منكر نسبت به ترك آن دو يا امر به منكر و نهي از معروف .

حضرت سيد الشهدا (ع) خطبه مفصلي در مكه ايراد فرمود كه اكثر بزرگان صحابه و علماي اسلام حاضر بودند و بيشتر اين خطبه درباره امر به معروف و نهي از منكر است .

در اين خطبه مي فرمايد: «و قال - (المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر) فبدء الله بالامر بالمعروف و النهي عن المنكردعاء الي الاسلام ...؛ خداوند فرموده مردان و زنان مؤمن سرپرست يك ديگرند امر به معروف و نهي از منكر مي كنند. پس ما مي بينيم كه خداوند با امر به معروف و نهي از منكر به عنوان دو واجب آغاز كرده ، زيرا خدا عالم بود كه هرگاه امر به معروف و نهي از منكر عملي شود همه واجبات آسان مي شود، زيرا آن دو دعوت به اسلام هستند.»

باز در مقام بيان هدف از قيامش فرمود: «همانا من به علت خوش گذراني و افراط در شادي و يا به قصد تبه كاري و ستم كاري قيام نكردم ، بلكه فقط در جست جوي اصلاح در امت جدم قيام كردم ، قصدم اين است كه امر به معروف و نهي از منكر بكنم و به سيره جدم و پدرم علي عمل كنم ...».

چنان كه مي بينيم آن حضرت هدف از قيامش را امر به معروف و نهي از منكر معرفي مي كند، بلكه ظاهر كلامش اين است كه سيره پدر و جدش هم همين عمل بوده است . اين همان مسئله امر به معروف دوري است كه گفتيم . گاهي مهم ترين وظيفه انسان در باب امر به معروف ، يعني مهم ترين معروف ترك شده كه احتياج به احيا دارد خود امر به معروف و نهي از منكر است كه هيچ معروفي بالاتر از آنها نيست تا آن جا كه امير مؤمنان (ع) در عظمت آن مي فرمايد: «تمام كارهاي خير و جهاد در راه خدا در برابرامر به معروف و نهي از منكر نيست ، مگر مانند قطره كوچكي در مقابل اقيانوس بزرگي واز آن برتر، كلمه حقي است نزد پيشواي ستمگري .»

هيچ منكري مهم تر از ترك آن دو و سكوت در برابر ترك معروف و فعل منكر، يا شيوع امر به منكر و نهي از معروف نيست . لذا حضرت هم جان خود را به احيا و امر به اين معروف و محاربه آن مصروف كرد.