واضح است كه بخشي از پيام پيامبر اسلام به تكاليف ديني توجه دارد. با توجه به اينكه نزول قرآن براي مردم تدريجي است و تكاليف نيز اندك اندك شكل گرفته و يا در اصل صدور تكاليف، گاه تأخير شد، حكايت از طرح تكاليف با توجه به نتايج دارد. شاهد خوب بيان تكليف ديني تدريجي مثلاً مسأله «حرمت خمر» است. اگر شراب حرام است (تكليف حرمت) چرا با صراحت و در مرحله اول چنين پيامي صادر نگرديد؟ زيرا نخستين آيه اي كه در باره شراب نازل شد، آيه 219 سوره بقره بود كه «از شراب و قمار مي پرسند، بگو در آن دو گناه بزرگي است و سودهايي است مادي براي مردم (ولي) گناه آن دو بيشتر از سودشان است». سپس آيه 43/ سوره نساء كه «اي كساني كه ايمان آورده ايد، در حالي كه مست هستيد،به نماز نزديك نشويد تا بدانيد چه مي گوييد...» و آخرين آيه اي كه فرود آمد، آيه 90/سوره مائده بود كه «اي كساني كه ايمان آورده ايد، همانا كه شراب و قمار و بتها و تيرهايي كه با آنها تقسيم مي نماييد پليد است و از كارهاي شيطان، پس از آن دوري كنيد تا شايد رستگار شويد.» درباره آيات فوق گفته شده هنگامي كه آيه اول نازل گرديد، عده اي به رسول اكرم (ص) عرض كردند: ما را اجازه بده تا از منافع شراب بهره گيريم! پيامبر سكوت فرمود و چيزي به آنها نگفت و آنگاه كه آيه دوم فرود آمد، بعضي گفتند ما موقع نماز، شراب نمي نوشيم كه باز پيامبر سكوت اختيار كرد و چيزي نفرمود. اما زماني كه آيه سوم نازل شد، رسول خدا، با بياني قاطع فرمود: «شراب حرام شد.» [1] .

آيا نمي توان گفت كه در طرح اين تكليف و وظيفه خدا، دين و پيامبر به نتايجي امثال نفوذ عميق تر پيام، جذب افراد بيشتر و... نيز توجه داشته اند.