هواي ملك و دولت براي معاويه بي ابر و صاف گرديد قريب چهل سال حكمراني نمود. روزگار هم براي كمتر كسي اين گونه مسامحه و مساعدت نشان داده و او در خلال اين مدت شب و روز بكار بود و در عمليات خود قصور و فتوري نمي نمود. به بخشش مال و اعمال شيطنت و دهاء بر هواخواهان خود ميافزود و طرفداران خويش را اكرام مي نمود و بدينوسيله بر هر كس كه خواست غالب شد و اشخاص زرنگ و عيار و تردست و مكار مانند زياد و عمرو بن العاص و مغيره را استمالت كرده و به سمت هواهاي نفساني خود جلب نمود تا رشته هاي طرفدارانش در اطراف


گسترده دامنه ي مقاصدش بهمه جا كشيده و منبسط گرديد و حتي آل هاشم نيز باطاعتش سر تسليم و تمكين نهادند ولي در عين حال دوام اين شئون و بقاي اين بزرگواري آرزوي اين مرد بود و برقراري اين جلالت را براي خاندان و جانشين خود در نظر داشت و چون دانسته بود كه سلطنت او موقت و قسري است و امر اجباري و اكراهي نيز ناپايدار است و از انقلاب امور هم پس از مرگ خود براي اولاد خويش وبالاخص يزيد كه مورد نفرت و بدآمد جمهور بود بيم داشت بويژه چون اقدم و اولاي از يزيد هم در بين مردم وجود داشت اين خيالات خاطر او را راحت نميگذاشت - لذا بدين مصمم شد كه تا زنده است ملك را در خاندان خويش موروثي و پايدار كند.

بنابراين پس از آنكه سختي ها را آسان و جاده ها را كوبيد و راه ها را براي ابراز مكنونات خود هموار نمود در حيات خود [1] .


براي يزيد از تمام مردم بيعت گرفت و جز جماعتي كه از بيعت يزيد تن زدند بقيه سر تمكين نهادند و معاويه درضمن اين گرفتن بيعت مخالفين خود را نيز آزمود و سپس به پسر خود يزيد سفارش داد كه نسبت باشخاص مزبور هر چند پس از مرگ او هم با او بيعت نكنند نظر بدي نگيرد و پيرامون تعرض به آنها نگردد و سر اين تدبير داهيه ي قريش و معاويه پر طيش اين بود كه مي دانست پاره اي از اين گروه مردماني ضعيف النفس اند و سابقه ي كينه و بغضي با او ندارند - اما نسبت بحسين كه نفس پر شهامت پدرش علي (ع) در كالبد او بود از تعرض به او بر خاندان اميه بيمناك و ميترسيد كه اگر او بر ضد يزيد قيام كند حجاز و عراق عرب و عجم نيز با او قيام كنند و در موقعي بر يزيد بتازند كه براي كمك به او معاويه و عمر و عاصي موجود نباشند ولي چون حسين را مرد صاحب فضايل و شرافتمندي مي دانست چنين مي پنداشت كه هرگاه بمدارات با او بگذراند و بميل او رفتار كند حسين (ع) بحالت سكوت و سكون خواهد گذرانيد و آسيبي از طرف او به يزيد نخواهد رسيد اما پسر زبير چون مردي سلحشور بود با دشمنان بجنگ و با رقيبان بحيله و نيرنگ ميگذرانيد و مانند پدرش به بخل مشهور و هيچكس در او آرزو و طمعي نداشت يعني نه دشمن از او ايمن و نه دوست به او اميدوار مي شد معاويه دشمني با او را مهم نشمرد و از او متوقع محذور و زحمتي نبود لكن يزيد باين وصيت عمل نكرد زيرا او مردي مترف و مسرف بود و همواره زندگاني خود را به باده گساري و شرابخواري و عياشي و نخجيربازي ميگذرانيد و مرباي بچنين تربيتي البته جز پرستش هواهاي نفساني و


مستي از باده ي غرور و شهوت راني كاري ندارد و مردان سالخورده و مردمان بزرگ و ذيقدر را محترم نشمرده بدين آئين بي علاقه و به ميل عموم و جمهور وقعي نميگذارد.

بنابراين بمحض آنكه معاويه زندگاني را بدرود گفت متواليا احكامي از يزيد به پسر عمش وليد والي مدينه صادر شد كه از عموم مردم مدينه و بالاخص از حسين (ع) و پسر زبير بيعت گيرد. وليد چون ببدسابقگي يزيد و نيكنامي اشخاص نامبرده در نزد مسلمانان و مخصوصا اهل حجاز آگاه بود فرمانهاي يزيد را به حزم و احتياط تلقي كرده سياستش چنين تقاضي كرد كه قبلا با اين اشخاص بطور دوستانه موضوع را ابلاغ و بدوا بسلامت روي و مدارات موافقت آنها را جلب و سپس از مردم در مسجد مدينه براي يزيد بنام خلافت بيعت گيرد - لذا نزد حسين (ع) و پسر زبير كس فرستاده و آنها را به منزل خود خواند. حسين (ع) دعوت او را اجابت كرده و دسته اي از خويشان خود را هم بهمراه برد ولي آنها بدرون خانه نرفتند. وليد تا صحن خانه او را استقبال نمود و مروان [2] با حالت


دگرگون بجاي خويش نشسته و مكنونات خاطرش از سيماي خشمگين او هويدا بود.

وليد بدوا خبر مرگ معاويه را داده و حسين عليه السلام استرجاع [3] فرمود سپس وليد چنين بيان كرد:


«يزيد بيعت گرفتن از حضرتت را به من تكليف كرده رأي شما در اين باب چيست؟» حسين (ع) در پاسخ فرمود: «بيعت مثل مني براي مثل يزيد بهتر اينست كه آشكارا و در ملاء عام صورت گيرد و مناسب اين است كه اين امر را براي موقع اجتماع مردم در مسجد بگذاري» - وليد به نرمي و مساهله مسئول او را اجابت نمود ولي مروان آب صافي صلح و سلامت را كدر و گل آلوده ساخت و گفت: «اي امير تا از حسين بيعت نگيري او را رها نكني كه چون از نزد تو بيرون رود به او دست نيابي، چه او از تو تواناتر و تو از او ناتوان تري در اينجا بزندانش كن تا بيعت كند و اگر نكند گردنش را بزن» - حسين مجد و جلالت چون اين بشنيد برپا جسته و بطرف مروان بانگ برداشته فرمود: «اي پسر زن كبودچشم آيا تو و يا او مرا توانيد كشت؟ بخدا قسم دروغ ميگوئي و پستي فطرت خود را عيان ميسازي» اين بگفت و با بني هاشم به خانه ي خود برگشت.

وليد و مروان هر دو در طلب فروتني و تمكين حسين نسبت به يزيد برآمدند ولي اين يك به سياست و آن يك به تهديد - چه وليد بحال حسين (ع) عارف بود و ميخواست كه هر چند در پنهاني باشد از زبان حسين كلمه ي قبول را بدزدد و مي دانست كه او جوانمرد و راستگو و درست كردار است و چون كلمه اي بگويد بر سر آن پايدار است و مردي دو زبان نيست كه آشكارا و پنهانش فرقي كند مردي دو رو نباشد كه حضور و غيابش تفاوتي نمايد.

اما مروان گويا باين نكته پي برده بود كه چون مسلمانان در مسجد پيغمبر بين قبر و منبرش گرد آيند و ريحانه ي پيغمبر و بني هاشم


بر سر پا و اولاد مهاجر و انصار نشسته باشند بسب تأثيرات حسي و معنوي كار بسود حسين و زيان يزيد منجر يعني مردم بحسين بيعت كرده و از بيعت يزيد سرپيچي خواهند نمود بالجمله امري را كه وليد به آن ابرام و اصرار داشت مروان نقض و انكار مي نمود و بواسطه ي نبودن وسايل نشر اخبار و مراقبت والي مزبور خبر بخارج مدينه منتشر نمي شد. اما حسين (ع) يقين داشت كه مروان يزيد را از قضيه آگاه و او را بعزل والي يا والي را بجنگ با حسين و كسانش وادار خواهد ساخت، چه مروان را در گروه سفيانيان شخصيتي بسزا بود و در بين آنان مرد مبرزي بشمار ميرفت و در عين حال دشمن ديرينه ي پيغمبر (ص) و آل او محسوب و او و پدرش هر دو از راندگان رسول خدا (ص) بودند [4] و آنحضرت بزبان خود آنان را لعن فرموده بود و مروان هم در اثر اين بغض خود را در مقام انتقام بمثل يا افزونتر از آن نسبت بريحانه ي پيمبر ناگزير مي دانست و بدين جهات يزيد و اطرافيانش تابع اراده ي او و به هرچه راي ميزد مطيع و منقاد بودند - اين بود كه حسين (ع) براي خود چاره اي جز هجرت پنهاني از مدينه و عزيمت بطرف حرم خدا نديد