و همچنين است حوادث و وقايع. ابعاد حوادث و وقايع نيز در زمان خودش آنچنانكه هست تشخيص داده نمي شود. بسا هست كه يك حادثه، كوچك تلقي


مي شود ولي بعد از مدتي تدريجا ابعاد و عمق و لايه هاي اين حادثه، عظمت و اهميت اين حادثه بهتر شناخته مي شود.حادثه ي عاشورا از جمله ي اين حوادث است؛ در رديف اينكه شخص مي ميرد، بعد از مرگش شناخته مي شود يا اثري خلق مي شود، بعد از سالها ارزش آن شناخته مي شود. حادثه ي اجتماعي هم كه رخ مي دهد، بعدها ماهيت آن درست شناخته مي شود و ارزش آن درك مي گردد. در مورد بعضي از حوادث، شايد هزار سال بايد بگذرد تا ماهيت آنها درست و آنچنانكه هست شناخته شود. و باز حادثه ي عاشورا از اين گونه حوادث است.

جمله اي از امام حسين عليه السلام هست كه با اينكه خودم اين جمله را بارها تكرار كرده ام، ولي به معني و عمق آن خيلي فكر نكرده بودم. اين جمله در آن وصيتنامه ي معروفي است كه امام به برادرشان محمد بن حنفيه مي نويسد. محمد بن حنفيه بيمار بود به طوري كه دستهايش فلج شده بود و لهذا از شركت در جهاد معذور بود. ظاهرا وقتي كه حضرت مي خواستند از مدينه خارج شوند، وصيتنامه اي نوشتند و تحويل او دادند. البته اين وصيتنامه نه به معناي وصيتنامه اي است كه ما مي گوييم، بلكه به معناي سفارش نامه است كه وضع خودش را روشن مي كند كه حركت و قيام من چيست و هدفش چيست. ابتدا فرمود: «اني لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما، و انما خرجت لطلب الاصلاح في امة جدي». اتهاماتي را كه مي دانست بعدها به او مي زنند، رد كرد: خواهند گفت حسين دلش مقام مي خواست، دلش نعمتهاي دنيا مي خواست، حسين يك آدم مفسد و اخلالگر بود، حسين يك آدم ستمگر بود، دنيا بداند كه حسين جز اصلاح امت هدفي نداشت، من يك مصلحم. بعد فرمود: «اريد ان امر بالمعروف و انهي عن المنكر و اسير بسيرة جدي و ابي» [1] هدف من، يكي امر به معروف و نهي از منكر است و ديگر اينكه سير كنم، سيره قرار بدهم همان سيره ي جدم و پدرم را.

اين جمله ي دوم خيلي بايد شكافته شود. اين جمله در آن تاريخ، معني و مفهوم خاصي داشته است. چرا امام حسين بعد كه فرمود مي خواهم امر به معروف و نهي از منكر كنم، اضافه كرد مي خواهم سير كنم به سيره ي جدم و پدرم؟ ممكن است كسي بگويد همان گفتن امر به معروف و نهي از منكر كافي بود؛ مگر سيره ي جد و پدرش غير از امر به معروف و نهي از منكر بود؟ جواب اين است كه اتفاقا بله. ابتدا بايد به يك تاريخچه اشاره كنم و بعد اين مطلب را شرح بدهم.