بي ترديد آن هنگام كه رسول خدا (صلي الله عليه وآله) علي رغم تب شديد خود، به كمك علي (عليه السلام) و سلمان عزم مسجد كرده و بر فراز منبر خطاب به مردم فرمود: «اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي اهل بيتي...» و نيز آن گاه كه در جمع اصحابش فرمود: «اين علي با قرآن و قرآن با علي است و اين دو جانشينان و ياوران من هستند و تا زماني كه در كنار حوض بر من وارد مي شوند از هم جدا نمي شوند و آن گاه از ايشان خواهم پرسيد كه آنان را چگونه جانشين من قرار داديد؟» و نيز آن زمان كه در ازاي رسالت خويش اجري جز محبت و مودت اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) درخواست نكرد، كسي پيام آن را دريافت نكرد و سرّ اين همه اصرار را درك نكرد، مگر علي و سلمان و ابوذر و مقداد؛ راز اين همه اصرار پيامبر و توجه دادن مردم به اهل بيت خويش را بايد از قرآن و دعاي ندبه شنيد، آن جا كه مي فرمايد: «قل ما اسئلكم عليه من اجر الاّ من شاء أن يتخذ الي ربه سبيلا» (فرقان: 57) ؛ بگو اجري كه من خواستم جز اين نيست كه راه خدا را پيشه كنيد. «فكانوا هم السبيل اليك و المسلك الي رضوانك»؛ و اهل بيت عصمت و طهارت طريق رسيدن به خدا و رضوان اويند، پس با تكيه بر آنان و با مودت به ايشان مي توانيد راه كمال را هموار كنيد.

تأكيد فراوان پيامبراكرم (صلي الله عليه وآله) بر گرايش و مودت مردم به عترت، از منظر جامعه شناختي بسيار مهم و اساسي است؛ زيرا در نگاه جامعه شناختي، مردم همواره در پي الگويي مناسب و راهگشا براي رفتار فردي و گروهي خود مي باشند. به تعبير جامعه شناسان، انسان ها به دلايل مختلف عموماً خود را در زمينه هايي با عده اي مقايسه و ارزيابي مي كنند. در اين فرايند، انسان ارزش ها و الگوهاي عمل افراد يا گروه هاي ديگر را به عنوان يك قالب مقايسه اي مرجع مي گيرد. بديهي است هر فردي در زندگي فردي و اجتماعي خود نقشي ايفا مي كند و اسلام نيز به عنوان مكتبي سعادت بخش براي پيروان خود در زندگي فردي و اجتماعي شان نقش هايي را معين نموده است كه مسلمانان بايد به ارزيابي ايفاي نقش خود بپردازند. اين جاست كه افراد به گروه مرجع نيازدارند تا با مراجعه به آن به ارزيابي نقش فردي و اجتماعي خود بپردازند؛ زيرا گروه مرجع، «يكي از معيارها و الگوهايي است كه هركس هنگام ارزيابي نقش خود در يك موقعيت معين از آن استفاده مي كند. فرد با اين ارزيابي مي تواند مشخص كند آيا نقش خود را به درستي ايفا كرده است يا نه؟»

در يك نظام اجتماعي پايدار، شايسته است گروهي را كه انسان به آن تعلق دارد، گروه مرجع مثبت باشد. پيامبراكرم (صلي الله عليه وآله)، اهل بيت خود را به مثابه گروه مرجع به امت معرفي كرده تا آنان پس از رحلت آن حضرت از داشتن گروه مرجع مثبت محروم نباشند، بلكه با بهره گيري از اين گروه راه كمال را كه همانا «ان يتخذ الي ربه سبيلا» است در پيش گرفته و در زندگي فردي و اجتماعي دچار تحير و سردرگمي نشوند. متأسفانه با آن همه تأكيد رسول الله (صلي الله عليه وآله)، جامعه اسلامي پس از رحلت آن حضرت ره ديگر را پيشه كرد و از آن الگوي كامل و گروه مرجع مثبت بهره نبرد و تاوان سختي را نيز در اين راه متحمل گرديد.

البته، عامل اصلي بازماندن امت در بهره گيري از معارف نوراني اسلام، كه در قلوب عترت مكنون بود، اصحاب سقيفه بودند؛ چون مي دانستند كه محبوبيت و نفوذ عترت رسول خدا در جامعه موجب تزلزل حاكميت مغصوبه شان گرديده و آنان را از مقاصد خويش، كه همانا حكمراني بر امت بود، باز مي دارد. از اين رو، تلاش فراوان نمودند تا امت را از خاندان عصمت جدا و دور نگه دارند كه متأسفانه موفقيت بسياري نيز در اين راه كسب كردند تا جايي كه مردم حتي مسائل شرعي و ديني خود را از ائمه (عليهم السلام) نمي پرسيدند. اين تلاش ها در زمان سلطنت معاويه به اوج خود رسيده بود.

اما با حماسه اي كه نينواييان در كربلا برپا نمودند، روندي كه بني اميه در جهت كاهش منزلت اهل بيت (عليهم السلام) پيش گرفته بودند، متوقف شد و به تدريج عداوت ها مبدّل به مودت گرديد و هرچه از واقعه طف مي گذشت، دوستداران و شيفتگان خاندان رسول الله (صلي الله عليه وآله) بيش تر مي شدند، به طوري كه پس از مدت اندكي، پنج هزار تن از مردم كوفه به خون خواهي فرزند زهرا (عليها السلام) قيام كرده و قتله كربلا را از ميان برداشتند.

باري، پس از شهادت سبك بالان عاشق در دشت نينوا، دل ها در گرو محبت خاندان وحي قرار گرفت و عواطف و احساسات عمومي به سوي آنان معطوف گرديد و اين محبت تنها در سينه ها حبس نگشت، بلكه با شور و هيجان وصف ناشدني هرساله در تمام عالم به صورت سوگواري و عزاداري متجلي مي شود.

آيت الله صافي در اين زمينه مي نويسد: «اين مراسمي كه به عنوان عزاداري آن حضرت در هند، پاكستان، عراق، ايران، سوريا، لبنان، بحرين، افغان، مصر و نقاط ديگر به عنوان زيارت قبر مطهر به خصوص در شب ها و روزهاي مخصوصه مانند عرفه، نيمه رجب، نيمه شعبان، اربعين و عاشورا برگزار مي شود، نشان مي دهد كه حسين (عليه السلام) قلوب همه را مالك شده و مردم حتي بيگانگان عاشق و دلباخته او شده اند.»

روشن است كه محبت و مودّت، اولين قدم در جهت مقتدا قرار گرفتن شهيد كربلا در امور و شؤون زندگي فردي و اجتماعي محبّان خواهد بود.

به علاوه، عزاداري و سوگواري هايي كه در طول سال و در نقاط مختلف عالم برگزار مي شود، خود آثار اجتماعي، سياسي، تربيتي و اخلاقي داشته و دارد و اين همه گامي مؤثر در مرجع قرارگرفتن خاندان نبوت مي باشد و موجب شوكت و ترقي شيعه مي شود؛ چرا كه بهترين گروه مرجع را در اختيار دارد.