نتيجه و جمع بندي گفتار
سه عامل مذكور: 1- دعوت مردم كوفه و اتمام حجت براي
طاغوت زدايي، مقدمه براي برقراري عدل اسلامي 2- دستور بيعت گرفتن از امام حسين عليه السلام و بيعت نكردن او 3- امر به معروف و نهي از منكر و شهادت براي احياء دين و نابودي بدعتها، هر سه دخيل در حركت و نهضت امام حسين عليه السلام بوده اند، ولي آنچه عامل اصلي و مهم بود، همان عامل سوم بود و انسان مسلمان در مسير نهي از منكر گاهي كارش به جايي مي رسد كه بايد تا سر حد شهادت، براي نابودي ظلم و كفر به پيش رود. [1] مانند قيام ابوذر غفاري، عمار ياسر، مقداد، ياران راستين رسول خدا صلي الله عليه و آله حجر بن عدي و يارانش، ميثم تمار و....
درباره ي امر به معروف و نهي از منكر، سخن بسيار است، براي تكميل اين بحث به سه عبارت ذيل توجه كنيد:
1- امير مؤمنان علي عليه السلام در ضمن گفتاري در بيان پايه هاي ايمان، فرمود: «يكي از پايه هاي آن جهاد است و جهاد داراي چهار شعبه است:
1- امر به معروف 2- نهي از منكر 3- راستي و درستي در معركه ي
نبرد 4- كينه و دشمني با فاسقان، كسي كه امر به معروف كند، پشت مؤمنان را محم كرده و كسي كه نهي از منكر كند بيني كافران را بر خاك ماليده و هر كس در معركه ي نبرد، صادقانه بايستد، وظيفه اش را انجام داده و آن كسي را كه فاسقان را دشمن دارد و به خاطر خدا به آنها خشم گيرد، خداوند به خاطر آن (بر فاسقان) خشم و غضب مي كند و او را در روز قيامت خشنود مي سازد.» [2] .
2- امام باقر عليه السلام در سخني مي فرمايد: «امر به معروف و نهي از منكر دو فريضه ي بزرگ الهي است كه ساير فرائض در پرتو آن تحقق مي يابند، زمينها آباد و از دشمنان انتقام گرفته مي شود و در پرتو آنها همه ي كارها روبراه مي گردد.» [3] .
و در زيارتنامه ي امام حسين عليه السلام مي خوانيم: «اشهد انك قد اقمت الصلوة و اتيت الزكاة و امرت بالمعروف و نهيت عن المنكر؛ گواهي مي دهم كه تو نماز را برپا داشتي و زكات را ادا كردي و امر به معروف و نهي از منكر نمودي.» [4] .
3- حضرت علي عليه السلام در ضمن بيان اقسام و اهميت امر به معروف و نهي از منكر، مي فرمايد: همه ي كارهاي نيك و جهاد در راه خدا در مقايسه امر به معروف و نهي از منكر مانند يك قطره ي آب نسبت به درياي پهناور است و در پايان مي فرمايد:
«و افضل من ذلك كله كلمة عدل عند امام جائر؛ و از همه ي اينها بهتر و مهمتر، سخني است كه براي دفاع از عدالت در برابر پيشواي ظالم گفته مي شود.» [5] .
به اين ترتيب مي بينيم: عامل اصلي نهضت جهاني امام حسين عليه السلام دو فريضه ي امر به معروف و نهي از منكر بود كه يك نوع جهاد است و همان است كه از همه چيز مهمتر مي باشد و آن سخن عدالت در برابر زمامدار ظالم است، كه او اين چنين با طاغوت زمانش يزيد، برخورد كرد و در اين راه به شهادت رسيد.
اگر تجزيه و تحليل عميقي ازنظر فقهي و قرآني و رواني درباره ي دو فريضه ي مهم «امر به معروف و نهي از منكر» كنيم خواهيم دريافت، كه قيامهاي مجاهدان اسلام و در مرتبه ي نخست و امامان شيعه عليه السلام و سپس مردان دلاور ديگر چون ميثم تمار، حجر بن عدي، ابوذر، رشيد هجري، عمرو بن حمق و... و حتي جنگهاي علي عليه السلام در زمان خلافتش بر اين اساس بوده است. [6] .
پاورقي
[1] اقتباس از کتاب «تأثير دو عنصر امر به معروف و نهي از منکر در نهضت امام حسين عليهالسلام نوشته استاد شهيد آيتالله مطهري - هرکدام از اين سه عامل چند درصد غير مساوي، نقش در تکوين نهضت امام حسين (ع) داشت، گرچه به يک معني عميق و وسيع ميتوان هر سه عامل را در عامل سوم ادغام کرد و دو عامل نخست را از شاخههاي عامل سوم دانست.
[2] نهجالبلاغه، حکمت شمارهي 31.
[3] وسائلالشيعه، ج 11، ص 395.
[4] زيارتنامه وارث.
[5] نهجالبلاغه، حکمت 374 - نزديک به اين مضمون از پيامبر (ص) نيز نقل شده است (مجمعالبيان، ج 2، ص 423).
[6] دربارهي شرح اين مطلب، به کتاب امر به معروف و نهي از منکر از آيتالله، استاد حسين نوري ترجمه نگارنده مراجعه شود.