[1] خبر بردن بشر براي اهل مدينه

اين وقت سيد سجاد عليه‏السلام در خيمه‏ي خويش درآمد و اهل بيت را در خيام ديگر مقام داد. بشر بن حذلم را که اين وقت ملازمت رکاب آن حضرت داشت، طلب کرد و فرمود: «يا بشر، رحم الله أباک لقد کان شاعرا، فهل تقدر علي الشي‏ء منه.»

فرمود: «اي بشر! پدر تو مردي شاعر بود. تو را هيچ از آن صنعت بهره و نصيبه‏اي داده باشند؟»

عرض کرد: «من نيز شاعرم.»

سيد سجاد فرمود: «اکنون برنشين و طريق مدينه پيش دار و مردم آن بلده را از شهادت أبي‏عبدالله و رسيدن اهل بيت آگاه کن.»

بشر بر حسب فرمان بر اسب خويش برنشست و راه در نوشت و چون به مدينه درآمد، با هيچ کس سخن نکرد تا به مسجد رسول خداي رسيد. پس بأعلا صوت بگريست و اين شعر به گفت:

يا أهل يثرب! لا مقام لکم بها

قتل الحسين فأدمعي مدرار

ألجسم منه بکربلاء مضرج

و الرأس منه علي القناة يدار (اي اهل مدينه! مدينه جاي اقامت شما نباشد. حسين کشته شد و اشکهاي من ريزان است. بدنش در کربلا به خون آغشته و سرش بر نيزه‏ها مي‏گردد.)

آن وقت فرياد برآورد که: «اي مردم! اينک علي بن الحسين عليهماالسلام است که با عمه‏ها و خواهرها به اراضي شما در آمد و در ظاهر (مقصود از ظاهر شهر، پشت و بيرون دروازه‏ي مدينه است.) شهر شما رحل خويش فرود آورد. اينک من فرستاده و رسول اويم و شما را به رسالت خويش به حضرت او دلالت مي‏کنم.»

به پا خاستن قيامت در مدينه

مگر بانک بشر نفخه‏ي صور بود که عرصه‏ي مدينه را صبح نشور ساخت. مخدرات محجوبه بي‏پرده از سراي بيرون شدند و با چهرگان مکشوفه و گيسوهاي آشفته راه دروازه‏ي مدينه برداشتند. هيچ زن و مردي به جاي نماند جز اين که با سر و پاي برهنه بيرون دويد و فرياد: «وا محمداه و وا حسيناه» برآورد! چنان نمود که امروز مصطفي از جهان بيرون شد و اگر نه روز قيامت رحل اقامت انداخت. روزي تلخ‏تر از آن روز بر مسلمين نگذشت و بانک عويل و ناله و زاري و ويله افزون از آن روز پديدار نگشت. زني به اين اشعار بر حسين عليه‏السلام مرثيه مي‏گفت و مي‏ناليد:

نعي سيدي ناع نعاه فأوجعا

و أمرضني ناع نعاه فأفجعا

فعيني جودا بالدموع و أسکبا

و جودا بدم بعد دمعکما معا

علي من دهي عرش الجليل فزعزعا

فأصبح صار المجد والدين أجدعا

علي ابن نبي الله و ابن وصيه

و ان کان عنا شاخص الدار أشسعا (خلاصه‏ي معني: کسي خبر مرگ آقايم را داد و مرا ماتمزده کرد.

اي دو چشم! پي در پي اشک بباريد بر کسي که عرش خدا را مصيبت زده کرد و دين و بزرگواري با مرگ او ناقص شد. بر پسر پيغمبر غريب اشک بباريد.)

آن گاه گفت: «اي ناعي! تازه کردي حزن و اندوه ما را و بخراشيدي جراحت قلوبي را که هنوز بهبودي نپذيرفته بود. اکنون بگوي که چه کسي؟ و از کجا مي‏رسي؟»

گفت: «من بشر بن حذلم. سيد من و مولاي من علي بن الحسين اينک در ظاهر مدينه فرود شده و اهل بيت أبي‏عبدالله را فرود آورده [است] . مرا بدين سوي گسيل فرمود تا مردم اين بلده را به حضرت او دليل باشم.

بالجمله، مردم، بشر را بگذاشتند و درگذشتند. بشر نيز عجلت کرد و برنشست و بازشتافت. وقتي برسيد، پيرامون خيمه‏ي سيد سجاد چنان انبوه بود که راه نيافت. از اسب پياده شد و بر دوش مردمان سوار گشت و تن کشان و کوس زنان مقداري راه با آن حضرت نزديک کرد و تمامت مردان و زنان، هم آواز نعره زنان بودند و همگان «وا محمداه! وا حسيناه!» مي‏گفتند و به هاي‏هاي مي‏گريستند.

به روايتي: ام‏سلمه، دست فاطمه دختر حسين عليه‏السلام را در دست داشت و زار زار مي‏گريست و ام‏البنين، مادر عباس از پسرهاي شهيدش نام بر زبان نمي‏آورد و از ايشان ياد نمي‏کرد و بر حسين مي‏زاريد و مي‏ناليد.

اين وقت، خادم سيد سجاد از بهر آن حضرت کرسي نهاد و علي بن الحسين عليهماالسلام برنشست و منديلي به دست کرده، سرشک مبارک را از ديده‏ها مي‏سترد و چنانش گريه در گلوگاه گره مي‏گشت که سخن کردن نمي‏توانست و مردم از هر سوي، کلمه‏ي تعزيت و تسليت انشا مي‏کردند و بانک در بانک افکنده به ضجه‏ي واحده مي‏گريستند.

سپهر، ناسخ التواريخ سيدالشهدا عليه‏السلام، 184 - 182 / 3.

[2] قال المامقاني: و يستفاد قوة ايمانها و تشيعها من حيث أن بشرا کلما نعي اليها بعد ورود المدينة أحدا من أولادها الأربعة، قالت ما معناه: أخبرني عن أبي‏عبدالله الحسين أن أولادي و من تحت الخضراء کلهم فداء لأبي عبدالله الحسين، فلما نعي اليه الحسين، قالت: قطعت نياط قلبي، فان علقتها بالحسين ليس الا لامامته عليه‏السلام، و تهون علي نفسها موت مثل هؤلاء الأشبال الأربعة، ان سلم الحسين، و ذلک يکشف عن المرتبة الرفيعة في الديانة، و لا يخفي أني لم أظفر علي مستند ما ذکره من مکالمة أم‏البنين مع بشير، الا أنه أعلم بما قال.

حاصل فرمايش ايشان است که چون بشر وارد مدينه گرديد، از قبل زين‏العابدين که خبر دهد مردم را از ماجراي اهل بيت ام البنين او را ملاقات کرد، فرمود: «اي بشر! از حسين چه خبر آوردي؟»

بشر گفت: «اي ام‏البنين، خداي تعالي تو را صبر دهد که عباس تو کشته گرديد.»

ام‏البنين فرمود: «از حسين خبر ده!»

بالاخره يکي يکي خبر قتل فرزندانش را به او داد. ام‏البنين همي خبر از حسين مي‏گرفت و گفت: فرزندان من و آنچه در زير آسمان است، فداي حسينم باد! بشر خبر قتل آن حضرت را به او داد. صيحه کشيد و گفت: «اي بشر! رگ دلم را پاره کردي.»

و صدا به ناله و شيون بلند کرد.

مامقاني گويد: اين شدت علاقه‏ي کاشف از بلندي مرتبه او در ايمان و قوت معرفت او به مقام امامت است که مرگ چهار جوان رشيد خود را که نظير ندارد، سهل مي‏شمارد. (حضرت ام‏البنين بعد از خبر شهادت فرزندان، فرموده است: أي بشر بندهاي دلم را بريدي، مرا از حسين خبر ده؟ که در آن وقت خبر شهادت امام را که شنيد صيحه‏ي زد و غش کرد.

ملاحظه شود آقايان مترجم (رسولي و مدرس) جمله‏ي (بندهاي دلم را پاره کردي) را بعد از خبر شهادت امام عليه‏السلام آوردند؟ و آن مطابق با متن عربي منقول از کتاب مامقاني نيست!»)

محلاتي، رياحين الشريعه، 293 / 3

در جلالت و عظمت و شهامت و قوت قلب و داراي مقام تسليم و رضا بودن حضرت ام‏البنين همين بس که در مدينه پس از استماع شهادت چهار فرزندش فرمودند: «اولاد من بندهاي قلب مرا بريدند؛ لکن تمامي مخلوقات تحت فلک، فداي وجود مقدس ابي‏عبدالله الحسين عليه‏السلام است. مرا از آن بزرگوار خبري دهيد!»

تا آخر قضيه. (تنقيح المقال و ج 17 ص 24 عن غيره)

مدرس، ريحانة الأدب، 292 / 8.