رهبري عبارت است از: قدرت تأثيرگذاري بر پيروان، به نحوي كه براساس ميل و


خوسته ي خود جهت تحقق اهداف در موقعيت هاي گوناگوني حركت كند و رهبر كسي است كه بتواند با اين شيوه افراد را به كار گيرد. [1] .

تمامي وظايف رهبري، در اداره ي امور و توفيق در هدايت گروه به سوي هدف هاي معيني خلاصه مي شود. از اين رو، هر مديري علاوه بر وظايفي همچون: برنامه ريزي، سازماندهي و كنترل، بايد انجام دادن وظيفه، يعني رهبري و هدايت افراد سازمان را نيز عهده دار گردد؛ انجام دادن اين مهم نيز بدون توانايي نفوذ و تأثيرگذاري بر اعضاي گروه امكان پذير نيست. بنابراين، مدير در نقش رهبر، كسي است كه بتواند بر افراد تحت سرپرستي خود نافذ و مؤثر باشد.

در نظام مديريت اسلامي نيز رهبر ركن اصلي است و اوست كه بار سنگين و پرمسئوليت انبيا و پيام آوران بزرگ الهي را در جامعه به دوش مي كشد. او به سبب ميثاقي كه خداوند از او گرفته تا در برابر نابرابري هاي حاصل از ستم و تجاوز صاحبان زر و زور و تزوير مقاومت كند، هرگز كمترين ترديدي به خود راه نمي دهد و در ظرف انديشه ي او چيزي جز اصلاح كه همان دعوت به خير و معروف در جامعه ي اسلامي است، وجود ندارد. بنابراين مي توان گفت مفهوم مديريت در نظام اسلامي چيزي جز فرايند رهبري جامعه نيست و بر اين اساس جايگاه آن نيز برترين جايگاه اجتماعي است كه در فرهنگ مديريت اسلامي، (در عالي ترين سطح،) از آن به عنوان امامت و ولايت ياد شده است. هدايت و رهبري در نهضت امام حسين عليه السلام بر پايه ي اصول و ارزش هاي ديني قرار داشت، كه امام سجاد عليه السلام در خطبه ي آتشين و طوفاني خود در شهر شام و كاخ يزيد به بعضي از اين اصول اشاره فرمودند تا از اين طريق، هم به معرفي خاندان عصمت عليه السلام به ويژه رهبر نهضت، اباعبدالله الحسين عليه السلام بپردازد و هم چهره ي ناپاك و ناشايست بني اميه، به ويژه يزيد را افشا كند. امام سجاد عليه السلام در بخشي از اين


خطبه به بعضي از شرايط و خصوصيت هاي رهبري پرداخته است كه در زير به آن مي پردازيم:

أيها الناس! أعطينا ستا و فضلنا بسبع: أعطينا العلم و الحلم و السماحة و الفصاحة و الشجاعة و المحبة في قلوب المؤمنين...؛ [2] .

اي مردم! خداوند به ما شش چيز عنايت فرموده: علم و دانش، حلم و بردباري، سماحت و جوانمردي، شيريني بيان و فصاحت، شجاعت و پايمردي و محبت در دل هاي اهل ايمان.

اين امور عناياتي است كه خداوند به افراد خاصي كه مأمور هدايت بشر هستند عطا مي فرمايد، كه با سطحي ترين بررسي در زندگاني امام حسين عليه السلام و نهضتش درمي يابيم كه آن حضرت تمام شرايط يك رهبر لايق و شايسته را دارا بود.

امام سجاد عليه السلام در اين بخش از خطبه، به بخشي از ويژگي هاي فردي رهبر اشاره فرموده است؛ ويژگيهايي كه از مهم ترين ابزارهاي مديريت است كه اگر كسي اين نعمت و موهبت الهي را نداشته باشد هرگز نمي تواند رهبري انسان ها را بر عهده بگيرد و البته ويژگيهاي ديگري وجود دارد كه در منابع اسلامي به آن اشاره شده است، كه به جهت اجتناب از طولاني شدن نوشتار از ذكر آن ها دوري مي كنيم.