بازگشت

خراج


حكم اوليه سرزمينهايي كه به وسيله جنگ گشوده مي شد آن بود كه ميان مقاتلين و جنگجويان سپاه اسلام تقسيم گردد، اما عمر به جهت حفظ اين سرمايه براي آيندگان و نيز حفظ روحيه جنگ در ميان مقاتلين با مشورت با صحابه و از جمله حضرت علي (عليه السلام) دست به تقسيم اين سرزمينها نزد بلكه تصميم گرفت كه آنها در دست اهالي باقي بماند و در عوض هر سال مقداري به عنوان خراج پرداخت نمايند و خراج هر شهر مفتوح به سوي شهر فاتح حمل گردد [1] و بدين ترتيب هر ساله خراج شهرهايي مانند آذربايجان، گرگان، كابل، سيستان، انبار و... كه به دست كوفيان فتح شده بود به سوي كوفه حمل مي شد و به محل مخصوص كه نام بيت المال كوفه را به خود گرفته بود، منتقل مي گرديد و حاكم كوفه پس از تامين مايحتاج شهر و مردم و پرداخت عطاء، مازاد آن را به سوي حكومت مركزي مي فرستاد. [2] .

حضرت علي (عليه السلام) پس از رسيدن به حكومت، تصميم عمر را تاييد نمود و نظام خراج و عدم تقسيم سرزمينهاي فتح شده را تثبيت كرد.

اين نكته قابل تذكر است كه عمده درآمد حكومت از اين منبع مالي بود.


پاورقي

[1] تنظيمات الجيش العربي الاسلامي،86 به بعد.

[2] الحياة الاجتماعية و الاقتصادية في الکوفة،219.