اوضاع اجتماعي و سياسي زمان معاويه با يزيد فرق اساسي داشت .

در بررسي تاريخ زندگي و حكومت معاويه با يزيد به اين نكته مي رسيم كه اين دو اساساً اعتقادي به مقدّسات مذهبي و اسلامي نداشتند و تنها به دنبال هوا و هوس و مطامع نفساني خويش بودند.

معاويه كسي است كه لعن بر علي بن ابي طالب (ع) را در ميان مردم رايج نمود وبدعت ها و سنّت هاي غلط و نا مشروع را در جامعه بنيان نهاد و با افروختن آتش جنگ صفّين حدود ده هزار كشته بر جاي گذاشت .

در جاي ديگر، معاويه به دوست خود (مغيرة بن شعبة ) مي گويد: «اگر بخواهيم نام ما در تاريخ ماندگار شوند، بايد نام محمّد را دفن كنيم و كاري كنيم كه اسمي از او نماند.»

معاويه كسي است كه با مسلط كردن افرادي از قبيل «زياد بن ابيه » و «بُسر بن اَرطاة » بر جامعه ، مرداني شريف و با فضيلت چون : «رُشيد هَجَري »، «حُجْرِ بن ِ عَدي » و«عَمْرو بن ِ حَمِق ْ» را به شهادت مي رساند.

با همه اين اوصاف ، معاويه تظاهر به اسلام مي نمود و در اين مورد ظواهر امر را رعايت مي كرد. نقاب دين بر چهره داشت و با حربه دين به جنگ با دين آمد و به گونه اي عمل كرد كه اصحاب و ياران حضرت علي (ع) را هم به ترديد و دو دلي انداخت ؛ با اين كه حضرت علي (ع) را به حق دانسته و به او ايمان داشتند، لكن از جنگ با معاويه ترديد داشتند.

آن چنان كه در جنگ صفين مردي از ياران علي (ع) خدمت عمّار ياسر آمد و به وي گفت :

«من هنگام خروج از كوفه تا ديشب در باطل بودن معاويه و لزوم جنگ با او ترديد نداشتم ، امّا اكنون دچار ترديد شدم ، زيرا مي بينم ما اذان مي گوييم ، و نماز مي خوانيم ، آنان نيز اذان مي گويند و نماز مي خوانند».

معاويه نه تنها با تظاهر به اسلام موفق شد كه مردم و ياران علي (ع) را دچار ترديدنمايد، بلكه توانست با تبليغات سوء، تخم كينه و دشمني حضرت علي (ع) و خاندان وي را در دل هاي مردم بكارد. لذا به همين خاطر بود كه امام حسن (ع) صلح با او را بر قيام عليه او ترجيح داد، زيرا مي دانست اگر امام حسين (ع) با اين عنصر مكر و حيله وارد جنگ شود،چيزي جز شهادت خود و يارانش را نخواهد داشت و شهادت او هم در آن روز نمي توانست نتيجه اي داشته باشد، زيرا معاويه با همان فريب كاري خون حضرتش را پايمال مي كرد و ريختن اين خون كمترين اثري براي اسلام و دين نمي داشت .

بر اين اساس امام حسين (ع) هم مدت ده سالي را كه امامتش معاصر حكومت معاويه بود، عليه او قيام نكرد و راه برادر را دنبال كرد.