با نگاهي كوتاه به حوادث و جنگ هاي صدر اسلام خواهيم ديد كه زنان از چه جايگاه و مقامي برخوردار بودند. گاهي نيز خود در صدر حضور داشتند. در پيمان عقبه كه قبل از هجرت انجام گرفت ، در ميان هفتاد و اندي كه با پيامبر بيعت كردند، سه زن حضور داشت كه پيامبر براي اولين بار به طور رسمي از زنان بيعت گرفت ، البته در امور خاصي از جمله عدم فحشا و خيانت و عدم نسبت دادن فرزندان ديگر به شوهرانشان .

در جنگ احد نيز زنان قهرماني حضور داشتند. زني از قبيله بني دينار كه شوهر،پدر و برادر خود را از دست داده بود، در ميان گروهي نشسته و اشك مي ريخت ، همين كه از سلامتي پيامبر آگاه شد، گفت : اي پيامبر تمامي ناگواري ها و مصيبت هايم در راه تو آسان است . و يا زني ديگر كه جنازه فرزند و شوهر و برادر خود را ـ كه در جنگ از دست داده بود ـ بر شتري حمل كرده و به شهر مي برد تا دفن كند، از طرفي در مدينه كه شايع شده بود پيامبر در جنگ كشته شده ، گروهي از زنان براي يافتن خبر صحيح از پيامبر رهسپار احد شدند، در نيمه راه به آن زن برخورد كرد. و او با روي باز با آنان سخن گفت و خبر سلامتي پيامبر را به آنان داد در حالي كه جنازه سه شهيد خود را همراه داشت .

در غدير خم نيز زنان حضور داشتند. در جريان غدير خم وقتي پيامبر علي را به امامت و خلافت بر مي گزيند، حضرت رسول اكرم (ص) ابتدا به زنان و همسران خويش دستور مي دهد كه بر علي (ع) وارد شوند و او را در مورد چنين فضيلتي تبريك گويند.

و يا در جنگ هاي بعد از پيامبر، در جنگ جمل ـ البته در بعد منفي نقش زن ـ عائشه خود در صدر فرماندهي جنگ عليه امام علي (ع) قرار مي گيرد.

در تاريخ عاشورا، زنان برگزيده اي چون زينب و ام كلثوم در صدر زنان مي درخشند.زينب قهرمان عاشورا، پيام رسان كربلا است . مگر مي شود از عاشورا سخن گفت و از نام زينب دريغ كرد، عاشورا بدون زينب بي معناست . عاشورا همواره با نام زينب زينت مي يابد.

در كنار نام زينب به نام قهرماناني برخورد مي كنيم كه با فداكاري هاي خويش ،صحنه هايي افتخارآميز آفريدند و براي هميشه نام خود را در تاريخ ثبت نمودند. زناني چون رباب همسر امام حسين (ع)، ام ّ وهب ، همسر زهير بن قين الگويي براي زنان مسلمان شدند.

اكنون با نگاهي اجمالي به اوضاع سياسي و اجتماعي حكومت بني اميّه نقش و جايگاه زنان را در تاريخ عاشورا بررسي كرده و به ابعاد شخصيتي هر كدام مي پردازيم .

جايگاه زنان و نقش آنان را در تاريخ عاشورا از زواياي مختلف مي توان بررسي نمود.

زنان قبل از عاشورا، از ابتداي حركت امام حسين (ع)، مدينه تا كربلا؛

زنان در جريان عاشورا، نقش آفريني هاي زنان در روز عاشورا؛

زنان بعد از عاشورا، از كربلا تا كوفه و شام و بازگشت به مدينه .