بازگشت

وابستگي كوفيان به مقرري و عطا


برقراري مقرري و عطا به خصوص در زمان امويان كه بيت المال ، به صورت يك صندوق خانوادگي در آمده بود و خليفه به ميل و رغبت خويش ، آن را خرج مي كرد،وسيله اي براي جلب بيعت و رضايت مردم بود، هم چنان كه قطع آن نيز يكي از راه هاي ارعاب و عقوبت افرادي به شمار مي رفت كه مي خواستند از فرمان خليفه يا عمال او سرپيچي كنند. به طور قطع افراد نيازمند و يا كساني كه مايل بودند از اين درآمد بي دردسر استفاده كنند و يا مقرري خود را بالا ببرند، كم نبودند. مقرري و عطا، بهترين وسيله اي بود كه امويان با آن مي توانستند به اين نقاط ضعف افراد دست يابند و موجبات استحكام دولت خود و انقياد مردم را فراهم نمايند. معاويه بن ابي سفيان ، ابتدا عطاي قبايل يمني را بسيار كرد، ولي هنگامي كه از نفوذ آنان بيم ناك شد، براي ايجاد موازنه ، قبايل قيسي رقيب را هم با آنان در عطا مساوي گرداند. زياد بن ابيه وقتي كه به ولايت بصره منصوب شد براي استحكام موقعيت خود، عطاي اهالي را بيفزود، ولي پس از پا برجا شدن حكومتش ، هنگامي كه مورد تعرض خوارج قرار گرفت و ديد مردم در صدد مقابله با آنان نيستند، آنان را به قطع عطا تهديد كرد. در نامه هايي هم كه كوفيان به امام حسين (ع) مي نوشتند، همه شكايت مي كردند كه يزيد بن معاويه عطا را فقط به ثروت مندان و اطرافيان خود مي دهد.

وابستگي مردم كوفه به مقرري ها و بخشش هاي مالي مي توانست ، بخشي از آنان را در همراهي با قيام امام حسين مردد كند. ابن زياد براي جلوگيري از پيوستن كوفيان به مسلم به آنان وعده افزايش مقرري و عطا را مي داد. او از رئيسان قبايل خواست كه از بالا بر مردم نمودار شوند و به اطاعت كنندگان ، وعده افزايش (عطايا) را بدهند.عبدالله بن حازم مي گويد كه ابن زياد براي متفرق كردن افراد از اطراف مسلم به سران قبايل گفت ، به مردم بگوييد اگر امشب پراكنده نشويد و به جنگ اصرار ورزيد، باقي ماندگان شما را از عطا و مقرري محروم مي دارم .

ابن زياد، براي بسيج كوفيان به جنگ با امام حسين (ع) باز از وابستگي مردم به مقرري ، استفاده كرد. او در سخن راني خود در مسجد كوفه ، به مردم وعده افزايش مقرري را، در صورت پيوستن به لشكريان براي كشتن امام حسين (ع)، داد.

وابستگي كوفيان به مقرري و عطاياي حكومت ، موجب شد كه آنان در خدمت اهداف عبيدالله بن زياد قرار گيرند و شريك هولناك واقعه كربلا شوند.

در روز عاشورا، كوفيان در مقابل پرسش امام حسين (ع) كه چرا قصد جنگ وكشتن او را داريد، مسئله ترس از قطع عطايا و مقرري را مطرح كردند. امام (ع) به آنان فرمود: «يا هولاء! اسمعوا يرحمكم الله ، مالنا و لكم ، ما هذا بكم يا أهل الكوفه ؟؛ اي مردمان ! بشنويد، چه چيز بين ما و شماست . شما را اي اهل كوفه چه شده است ؟» كوفيان پاسخ دادند: ما در مورد «عطا» مي ترسيم . امام حسين (ع) پاسخ داد: «ما عندالله من العطاء خير لكم »؛ «آنچه در نزد خداست ، براي شما بهتر است » اما كسي به سخن امام (ع) توجه نكرد.