يعني آنان كه به امامت امام علي (ع) و فرزندانش از طريق نص قائل بودند و امامت و رهبري مسلمانان را بعد از پيامبر(ص) از طريق وحي الهي و خاندان پيامبر(ص) مي دانستند. اينان خود را تسليم وجود مقدس امام علي (ع) وفرزندان معصوم او كرده بودند. اين گروه نسبت به دسته اول كمتر بودند. به فرموده امام باقر (ع) در ميان ياران امام علي (ع) و بيعت كنندگان كمتر از پنجاه نفر معرفت حقيقي نسبت به او و مقام امامت او داشتند.

اين گروه كم شمار با ارادتي خالصانه ، براي گسترش تشيع در كوفه بسيار كوشيدند.كوفيان گرچه با خيانت به امام حسين (ع)، ننگي ابدي براي خويش خريدند، اما توجه امام حسين (ع) به كوفه در بين ايالات مختلف اسلامي نشان دهنده آن است كه ارادت مندان راستين اهل بيت (ع) تنها در كوفه بوده اند، چنان كه شهيدان ركاب آن حضرت دركربلا، شماري چشم گير كوفي بودند.

كوفياني كه از امام حسين (ع) بعد از مرگ معاويه بن ابي سفيان براي رفتن به شهرشان دعوت كردند، تنها از شيعيان اعتقادي و راستين نبودند، بلكه از همه گروه هايي كه نام برديم ، بودند. اكثر دعوت كنندگان با توجه به بافت جمعيتي اعتقادي شهر از گروه هاي غير شيعي اعتقادي بودند. تصويري كه از مردم و اوضاع كوفه در آستانه خلافت يزيد مي توان به دست آورد، آن است كه چون براي مردم كوفه از جهت ملاحظات سياسي ، اقتصادي و مذهبي ، حكومت بني اميه و شخص يزيد تحمل نكردني بود، با مرگ معاويه بن ابي سفيان و روي كار آمدن يزيد شروع به مخالفت كردند. آغاز اين مخالفت ازجانب شيعيان كوفه بود. به دنبال مخالفت شيعيان ، دسته جات ديگر كوفيان هم كه جانشين مناسبي براي يزيد نداشتند، بر اثر جو عمومي ِ به وجود آمده ، امام حسين (ع) را برگزيدند و همراه هواداران شيعي ِ حسين بن علي (ع) شدند. در كنار اظهار علاقه شيعيان به آمدن امام (ع) به كوفه ، كساني كه موقعيت خود را در خطر مي ديدند، تحت تأثير روش ديگر مردم ، اظهار حمايت از حسين بن علي (ع) كردند. جوي به جهت خلا سياسي ، پس از مرگ معاويه ، در كوفه ايجاد شده بود كه بني اميه نيز نتوانستند جاي آن را پركنند.

در واقع ، همه كساني كه امام (ع) را به كوفه دعوت كردند و آن دوازده يا هيجده هزار نفري كه با فرستاده اش ، مسلم بن عقيل ، بيعت كردند، احساس مذهبي نداشتند،بلكه به دلايل سياسي ، هوادار خاندان رسول الله (ص) شده بودند، اين نكته در درك روحيه مردم كوفه در برخورد با قيام كربلا، حتماً بايد مورد نظر قرار گيرد. كوفيان صدها نامه به امضاهاي گروهي به سوي حسين بن علي (ع) فرستادند و وقتي كه مسلم بن عقيل به كوفه رسيد، در اطراف او گرد آمدند، ولي اين اقدام براي اكثر آنان بيان آرزوهايشان يعني سقوط استيلاي شاميان بر كوفيان معنا مي داد. اهدافي كه به نظر آنان در آن موقعيت زماني ، دسترسي به آن فقط از طريق امام حسين (ع) ممكن بود.

اين وضعيت با وجود حاكم سهل گيري ، مثل نعمان بن بشير گسترش يافت .مردم بر اثر عدم شدت عمل حاكم كوفه و جو ايجاد شده ، به راحتي اظهار هواداري از امام كردند. عوض شدن حاكم و جاي گزين شدن عبيدالله بن زياد كه مردم كوفه و روحيات آنان را خوب مي شناخت و به سياست ماهرانه و مكارانه اش معروف بود، اوضاع را به كلي تغيير داد. اتخاذ اقدامات شديد و افراطي ، ابن زياد، به منظور سركوبي نهضت كوفيان ،بسياري از آنان را به هراس افكند و كساني كه زود و عجولانه تصميم گيري مي كردند، خود را از ناحيه ابن زياد، در معرض خطر ديدند. بر اثر تهديد وي مبني بر آمدن قريب الوقوع ازشام افرادي كه روي ملاحظات سياسي ، اقتصادي و نه اعتقادي ، از امام دعوت كرده بودند، خود را به كلي باختند و عقب نشيني كردند، ويژگي عدم قاطعيت كوفيان بر افكار سياسي شان چيره شد. از اين رو، آنان خود را به واقعيت موجود تسليم كردند و حاضر نشدند، خود را به مخاطره بيندازند.

اشراف قبيله اي كه اكنون اطمينان به حكومت اموي كوفه داشتند و تثبيت امويان را آشكار مي ديدند، به حمايت از امويان پرداختند. ابن زياد براي سركوبي قيام از آنان سودجست و آنان را نزد قبايل خود فرستاد تا مردم را از اطراف مسلم پراكنده كنند. اين بزرگان به ميان مردم رفتند و آنان را پراكنده كردند، بسياري از مردم كه مخالفت با رؤساي قبايل را چندان به مصلحت نمي ديدند، از اطراف مسلم پراكنده شدند. وقتي كه مسلم به قصر ابن زياد حمله كرد، همين اشراف با تهديد و تطميع ، ياران او را به حداقل رساندند و قدرت خود را بر مهار مردم خويش نشان دادند.

در مقابل آناني كه به حسين بن علي (ع) پشت كردند، گروه كوچكي از كوفيان بودند كه از نهضت نواده پيامبر(ص) خالصانه و با احساسات عميق مذهبي حمايت مي كردند. اين گروه ، به مجردي كه خبر ورود امام (ع) را به كربلا شنيدند، بر رغم وجود همه موانع ، به هر طريقي ترتيب رساندن خود را به كربلا دادند. آنان جان خود را در مقابل امام حسين (ع) و يا هركس از اعضاي خاندان آسيب ديده او نهادند. عده اي از اين دسته به جهت دستگير شدن و يا راه بندان و مراقبت شديد جاده ها، نتوانستند در كربلا حضور يابند.