پيامبر اسلام كه نخستين نمازگزار كامل بود، در سفر معنوي معراج ، حقيقت و روح نماز به او ارائه شده بود وقتي از اسرار و حكمت هاي نماز از حضرتش مي پرسند با چهره بازبالبداهه بيست و شش راز و رمز وجوب نماز را براي نمازگزار مي فرمايد: «الصَّلوة ُ مِن ْشرايِع ِ الدّين ِ، و فيها مَرضات ُ الرَّب ِّ، و هي َ منهاج ُ اْلانبياءِ، و لِلمُصلّي حُب ُّ الملائكَة ِ، وهدي ً، وايمان ٌ و نُورُ الْمَعرِف َ، و بَرَكة ٌ في الّرِزق ِ، و راحَة ٌ لِلبَدَن ِ، و كراهة ُ الشَّيطان ِ،وسَلاح ٌ علي لكافرِ، و اجابة ٌ لِلدُّعا، و قَبول ٌ لِلاَعمال ِ و زادُ المُؤمِن ِ من َ الدُّنيا الي الاخرَة ِ،وشفيع ٌ بينه ُ و بين َ المَلِك ِ المَوت ِ، و أُنس ٌ في القبرِ، و فراش ٌ تحت َ جنبه ِ، و جواب ٌ لِمنكَرٍونكيرٍ، و تكون ُ صلاة ُ العبدِ عندَ المحشرِ تاجاً علي رأسه ِ، و نُواًعلي بدنه ِ، و ستراً بينه ُ،وبين َ النّار، و جوازاً علي الصِّراط ِ، و مفتاحاً لِلجنَّة ِ، و مُهُوراً لِلحُور العين ِ، و ثمناً لِلجنَّة ِبالصَّلوة ِ يبلغ ُ العبدُ الي الدَّرجة ِ العُلي ، لِاَن َّ الصَّلوة َ تسبيح ٌ، و تهليل ٌ، و تحميدٌ، و تكبيرٌ،وتمجيدٌ، و تقديس ٌ، و قول ٌ و دعوة ٌ؛

ضمرة بن حبيب مي گويد از پيامبر(ص) در رابطه با نماز پرسش شد، حضرت درپاسخ خواص و فوايد دنيوي و اخروي نماز را چنين بيان فرمود:

نماز از احكام دين است كه اين اسرار را در بر دارد: 1 - رضا و خرسندي پروردگار2 - راه پيامبران به سوي خدا3 - محبوبيت نزد فرشتگان 4 - وسيله رهنمايي به حق ّ5 - سرمايه ايمان 6 - روشنايي براي شناخت خدا 7 - افزايش روزي 8 - آسايش بدن 9 - ناخرسندي و آزار شيطان 10 - سلاح براي نبرد با كافران 11 - اجابت دعا و نيايش 12 - پذيرش اعمال عبادي 13 - توشه مؤمن از دنيا براي آخرت 14 - واسطه ميان نمازگزار و فرشته مرگ 15 - همدم عالم قبر 16 - فرش بستر آرامگاه 17 - پاسخ بازجويي نكير و منكر 18 - تاج افتخار بر سر 19 - نورانيت چهره 20 - پوشاك بدن 21 - مانع ميان بنده و آتش جهنم 22 - پروانه گذر از صراط 23 - كليد ورود به بهشت 24 - كابين سيه چشمان ِ بهشتي 25 - بهاي بهشت موعود 26 - وسيله عروج به مرتبه بالاي بهشتي .

زيرا نماز مجموعه اي از تسبيح (سبحان َ اللهِ گفتن )و تهليل (لا اله َ اِلَّا اللهُ گفتن )وتمجيد و بزرگ داشت و تقديس و تنزيه خدا از عيب و كاستي است ، و گفتار حق و فراخواني بسوي درستي و خوبي ها است .»

حضرت علي (ع) نيز در سخناني كه پيرامون حكمت هاي احكام فرموده اند، برجسته ترين فلسفه نماز را كِبر زُدايي مي داند، و مي فرمايد: «وَالصَّلوة َ تَنْزِيْهاً عَن ِالْكِبْرِ» خداوند حكيم نماز را براي پاك سازي انسان از بيماري كبر و خود برتر بيني مقرّرفرموده است .

حضرت علي بن موسي الرضا(ع) از جمله نمازگزاران واقعي بود و هر شب همانند جدّش امير المؤمنين هزار ركعت نافله مي گزارد. وي در بيان علّت وجوب نماز در اسلام مي فرمايد: «اِن َّ عِلَّة َ الصَّلوة ِ أنَّها اِقرارٌ بالرُّبوبية ِ للهِ عزَّوجل َّ و حلع ُ الاَندادِ و قيام ٌ بين َ يدي ِالجبَّارِ جل َّ جلاله ُ بالذُّل ِّ و الْمسكنة ِ و الخُضُوع ِ و الاِعتراف ِ و الطَّلَب ِ لِلاقالَة ِ من ْ سالف ِالذُّنوب ِ و وضع ِ الوجه ِ علي الارض ِ كل َّ يوم ٍ اِعظاماًعزَّجل َّ و اَن يَكون َ ذاكراً غيرَ ناس ٍ و لابطرٍ. ويكون َ خاشعاً متذَّلِلاً راغباً طالباً لِلزَّيادة ِ في ِ الدّين و الدُّنيا مع ما فيه ِ من َ الايجاب ِ والْمُداوَمَة ِ علي ذكرِ اللهِ عزَّوجل َّ باللَّيل ِ و النَّهارِ لعلَّا ينسي َ العبدُ سيِّده ُ و مدَبِّره ُ و خالِقَه ُفيبطِرَ و يَطغي و يكون َ في ذكره ِ لِرَبِّه ِ و قيامه ِ بين َ يديه ِ زجراً له ُ عن المَعاصي و ما نِعالَه ُ عن ْ أنواع ِ الفَسادِ؛

اما علّت اين كه نماز بر مردم واجب شد اين است كه نماز گزار به پروردگاري خداوند بزرگ و شكست ناپذير اعتراف مي كند، هر گونه شركي را از ساحت قدس او رها وبدور مي سازد و در پيشگاه خداوند جبَّار و با شكوه با حالت خواري و بي چارگي و فروتني واقرار به زبوني خويش مي ايستد و چشم پوشي از گناهان گذشته خويش را از حضرت حق ّ مي خواهد، و هر روز صورت بر زمين مي گذارد، تا خداي عزّوجل را تعظيم نمايد، و همواره به ياد او باشد، و آني او را فراموش نكند تا سركشي بنمايد.

تا اين كه حالت دل شكستگي و خود كمي بيني و رغبت به او را از دست نداده ، وخواستار افزايش دين و دنياي خود باشد. افزون بر اينها نماز پاسخ گويي به خدا و استمرارو ادامه ياد او در تمام شبانه روز است تا مگر بنده سرور و اداره كننده امور، و آفريدگار خود را فراموش نكند، كه نتيجه فراموشي خدا ناسپاسي و گردنكشي است ولي ياد خدا و به نماز ايستادن در پيشگاه او بنده را از همه گناهان باز مي دارد، و از هر گونه فساد و تباهي جلوگيري مي كند.

بديهي است احاديث ياد شده نمونه گزيده اي است از كلمات برگزيدگان خدا وقطره اي است از دريا. و تشنگان ِ وادي معرفت را به منابع حديثي از جمله ج 3 وسائل الشيعه شيخ حرّ عاملي و ج 82 بحار الانوار علامه مجلسي ، و ديگر كتب روايي و فقهي ارجاع مي دهيم .