شيعيان امام علي (ع) روزهاي سختي را در حكومت معاويه سپري مي كردند. تعداد زيادي از آنان توسط معاويه به شهادت رسيده و بسياري ديگر فراري يا منزوي و در اضطراب و نگراني به سر مي بردند. در منابر و اجتماعات اهانت به امام علي (ع) به صورت رسمي رواج يافته بود و دلهاي عاشقان و دوستداران اميرمومنان را سخت جريحه دار كرده بود. اكنون ديدگان به سوي امام حسين (ع) دوخته شده و منتظر رهنمودها و دستورهاي آن حضرت است تا اين سكوت مرگبار را بشكند و راهي به سوي افقهاي حقيقت بگشايد. امام حسين (ع) همراه عبدالله ابن عباس و عبدالله ابن جعفر حج مي گذارد. در سرزمين مني فرصتي دست مي دهد تا امام (ع) از اصحاب پيامبر و شيعيان و نيك مردان انصار دعوت كند و حقايق را براي آنان بازگو كند. بيش از هفتصد تن گرد امام اجتماع مي كنند كه دويست نفر آنان از اصحاب پيامبرند. حضرت بپا خاست و پس از حمد و ثناي الهي، فرمود: «اين تجاوزگر (معاويه) بر ما و شيعيان ما سختيها و ناملايماتي روا داشته است كه خود دانسته و ديده ايد يا به شما رسيده است. مي خواهم از شما درباره حقيقتي جويا شوم. اگر راست گفتم، آن را تصديق كنيد و در صورتي كه خلاف گفتم، مرا تكذيب كنيد. سخنم را بشنويد و گفتارم را بنويسيد. سپس هنگامي كه به سوي شهرها و قبايل خويش بازگشتيد، هر آن كس را كه مورد وثوق و اطمينان دانستيد به آنچه از حقوق ما مي دانيد، دعوت كنيد. من از آن مي ترسم كه حق ولايت از بين رود و مغلوب گردد، اگرچه خدا نور خويش را به رغم خواست كافران، غالب خواهد گردانيد.»

سپس آنچه از قرآن و سنت پيامبر(ص) درباره پدر و مادرش و اهل بيت (عليهم السلام) بود، براي آنان قرائت كرد. همگي گفتند: «اللهم نعم قد سمعنا و شهدنا»؛ همين طور است ما خود شنيديم و افراد مورد اعتماد براي ما آنچه فرموديد، نقل كردند.

سپس حضرت فرمود: «شما را به خدا سوگند مي دهم آيا مي دانيد كه پيامبر (ص) علي (ع) را در غدير خم به امامت منصوب كرد و مردم را به ولايت او فرا خواند و دستور داد كه اين پيام را حاضران به غايبان برسانند؟» همگي گفتند: «بلي ما شنيديم.» [1] .

بدين ترتيب، امام (ع) در آن اجتماع بر حقيقت امامت تاكيد ورزيده و رسالت و مسووليت خواص را براي ترويج مكتب اهل بيت (عليهم السلام) و مبارزه با استبداد اموي ترسيم كرد. سخنراني حضرت در مسجد پيامبر (ص) نيز در همين راستا است. مرحوم مجلسي مي نويسد: به معاويه گفتند: ديدگان به سوي حسين (ع) است. كاري كن كه او منبر رود و خطابه ايراد كند؛ از چشم مردم خواهد افتاد؛ زيرا توانايي خطابه ندارد. معاويه گفت: اين را درباره برادرش حسن ابن علي تجربه كردم، به رسوايي ما منجر شد.

سرانجام اصرار زياد مردم باعث شد از امام حسين (ع) بخواهد به منبر رود و با مردم سخن بگويد. حضرت سخنراني خود را با حمد و ثناي الهي آغاز كرد. در اين حال مردي گفت: كيست كه خطابه مي كند؟ حضرت فرمود: ماييم حزب پيروز الهي و عترت رسول خدا كه نزديكترين فرد به او هستند و اهل بيت پاكيزه او و يكي از دو چيز گرانبها كه عدل قرآن قرار داده شده، همان كتاب كه باطلي از پيش رو و پشت سر او راه نمي يابد، آگاه به تاويل قرآن و روشنگر حقايق آن هستيم. ما را اطاعت كنيد كه اطاعت ما واجب است؛ زيرا اطاعت ما مقرون به اطاعت خدا و رسول او گشته است. خداوند متعال مي فرمايد: «اطاعت كنيد خدا و رسول او و صاحب فرمان از خودتان را و هرگاه در چيزي نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد. اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد، اين براي شما بهتر و عاقبت و پايانش نيكوتر است.» [2] .

و فرموده: «هنگامي كه خبري از پيروزي يا شكست به آنها برسد، آن را شايع مي سازند در حالي كه اگر آن را به پيامبر و پيشوايان كه قدرت تشخيص كافي دارند. بازگردانند از ريشه هاي مسايل آگاه خواهند شد و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز عده كمي همگي از شيطان پيروي مي كرديد.» [3] .

شما را برحذر مي دارم از اين كه به نداي شيطان گوش فرادهيد؛ زيرا شيطان دشمن آشكار شما است. و در آن صورت از دوستان شيطان خواهيد شد. دوستاني كه شيطان به آنان مي گويد: امروز هيچ كس از مردم بر شما پيروز نمي گردد و من همسايه شما هستم اما هنگامي كه دو گروه (كافران و مومنان مورد حمايت فرشتگان در جنگ بدر) در برابر يكديگر قرار گرفتند، به عقب برگشت و گفت: من از شما بيزارم. [4] كه در اين صورت «مثل كافران جنگ بدر» مورد ضربه شمشيرها و نيزه ها «از سوي ملائكه » قرار خواهيد گرفت و در آن هنگام ايمان فردي كه از پيش ايمان نياورده است يا كار نيكي را انجام نداده است نفعي به او نخواهد رساند.

در اين موقع، معاويه گفت: «حسبك يا اباعبدالله فقد ابلغت »؛ كافي است اي اباعبدالله، حق سخن را ادا كردي. [5] .