نهضت شكوهمند امام حسين (ع) به مانند نهضت هاي هم گونه خود، بر دو محور اصلي، يعني زمينه ها و انگيزه ها حركت مي كند. هدف اصلي در اين نوشتار، بررسي محور نخست است. بررسي زمينه ها، كه بيش تر آن ها را اهرم هاي فشار از سوي بني اميه شكل مي دهد، بازگشت به زمان هاي پيش از نهضت را بايسته مي كند؛ زيرا اين زمينه ها ريشه در حاكميت سياسي بني اميه دارد كه به دوران خلفا، امام اميرالمؤمنين (ع)، و امام مجتبي (ع) و نيز دوران امام حسين (ع) با معاويه بر مي گردد. آن چه شواهد قطعي تاريخي گواهي مي دهد، اين است كه از زمان رسول اللَّه (ص) و پس از رحلت ايشان يك تشكل هم سو و يك جريان بزرگ اجتماعي با موقعيت والا، همراه عترت رسول اللَّه (ص) پديدار شد، به گونه اي كه اين جريان بزرگ، در انديشه و رفتار، از هر نظر، شايستگي رهبري جامعه را فراهم آورد و به همين علت نيز مورد چالش گري مخالفان فرصت طلب، از جمله بني اميه قرار گرفت. براي بررسي و تحليل موضوع اين نوشتار، ناگزير از تبيين - گرچه فشرده - موقعيت اجتماعي اين تشكل و نيز جريان مهم اجتماعي چالش گر آن هستيم تا فضاي مناسب براي طرح حاكميت بني اميه و سپس پيامدهاي اين حاكميت فراهم شود. بر اين اساس، نوشتار در سه بخش محوري: تبيين جريان مهم اجتماعي، تشكل هم سوي اهل بيت (ع) و حاكميت سياسي بني اميه و پيامدهاي اين حاكميت، تنظيم مي شود. با تحليل اين سه محور، نقش فشارهاي بني اميه در ابعاد ياد شده در عنوان مقاله،آشكار خواهدشد.