بـا وجـود هـمه تلاش ها و رهنمودهاي پيامبر اكرم (ص) در مورد رهبري آينده امّت و معرفي حـضـرت عـلي (ع) در مـنـاسـبـت هـاي مـتـعـدد بـه عـنـوان وصـيّ و جـانـشين خود، مرتجعان و واپسگرايان، به اصول و محكمات مورد تأكيد آن حضرت پشت پا زدند و ولايت و رهبري امت اسلامي را از مسير تعيين شده اش منحرف كردند.

قرآن كريم و پيامبر اكرم (ص) بارها نسبت به خطر ارتجاع و واپسگرايي به مسلمانان هـشدار داده و از آن برحذر داشته بود، امّا عاقبت همين خطر دامنگيرشان شد و آنان را به عقب برگرداند. از امام صادق (ع) در اين باره نقل شده كه فرمود:

اِرْتَدَّ النّاسُ اِلاّ ثَلاثَة [1] .

مردم [پس از رحلت پيامبر] مرتد شدند مگر سه نفر.

مـنـظـور از ارتـداد در ايـن بيان، ارتداد از اصل دين نيست، بلكه منظور ارتداد از ولايت و رهـبـري حضرت علي (ع) و بازگشت از اصول و محكمات مورد تأكيد پيامبر و انحراف از مسير رهبري امت اسلام است.

جـريـان واپسگرايي و بازگشت به اصول و ارزش هاي جاهلي كار را به حدي رساند كه عـرصـه را بـر امير مؤمنان (ع) تنگ كرد و آن حضرت نيز چاره اي جز شكيبايي و سكوت نـداشـت و بـايـسـتـي جـهـت حـفـظ مـيـراث نـبـوي و ديـن مـحـمـّدي (ص) هـمـه سـخـتـي هـا را تحمل كند؛ چنان كه خود مي فرمايد:

تـنـهـا چـيـزي كـه نـگـرانـم كـرد شتافتن مردم به سوي فلان شخص بود كه با او بيعت كـردنـد. مـن از مـداخله دست باز كشيدم، تا آنجا كه ديدم گروهي از اسلام بازگشته، مي خواهند با دعوت مردم دين محمد(ص) را نابود سازند، پس ترسيدم كه اگر اسلام و اهلش را ياري نكنم رخنه اي در آن ببينم يا شاهد نابودي آن باشم كه مصيب آن بر من سخت تر از رها كردن حكومت بر شماست. [2] .