در هر يك از قفقاز و تركستان و چين و تبت و ديگر شهرهاي آسيائي كه مسلمانان در آنجا وطن اختيار كردند هر قدر مهاجرين شيعه در آنجا كم باشند، شعائر سوگواري و مراسم عزاداري و دسته هاي حسيني بوده است و هميشه در آنجا با كمال فشار عزاداري را برگزار مي كنند ولي اقامه عزا از خانه ها و بعضي حسينيه ها و زيارتگاه ها و مساجد تجاوز نمي كند.

در قفقاز كه تا صد سال قبل تحت حكومت ايران بود مخصوصا در شهرهائي كه معروف است كه بيشتر اهالي آنجا مسلمان هستند مانند نخجوان و ايروان و باكو و تفليس و غيره نوحه سرائي ها و مجالس عزا و دسته ها بسيار در ايام محرم و صفر هر سال مخصوصا در دهه ي اول محرم و بالاخص روزهاي تاسوعا و عاشورا برگزار ميشود و در اين مراسم از قفقاز جنوبي يعني منطقه ي آذربايجان ايران پيروي


مي كنند ولي دامنه اش تنگتر از ايران است و اقامه اين مراسم عزاداري در قفقاز از قرون وسطي بعد از استيلاء ايران بر آنجا منتشر شده و شيوع پيدا كرده است.

در زمان حكومت قيصري شيعيان در قفقاز تا انقلاب اكتبر 1917 م به برگزاري عزاداري و نوحه سرائي ادامه مي دادند و هم اينك كساني كه از قفقاز آمده اند مي گويند مجالس عزا و نوحه بر امام حسين (ع) هميشه در بعضي خانه هاي شيعه در نخجوان و باكو، زير پوشش و پنهاني كامل در دامنه تنگي برگزار مي شود.

در تركستان مخصوصا شهرهاي بزرگ آن مانند خيوه و مرو و عشق آباد و سمرقند و تاشكند و بخارا كه هميشه بعضي مهاجرين از باقي مانده هاي شيعه در آن شهرها وطن اختيار كرده اند عزاداري و شعارات حسيني بيشتر از قفقاز نمي شود و خانواده هاي شيعي كه شماره ي آنان از صد خانواده در همه اين ناحيه ها در زمان حاضر تجاوز نمي كند مجالس عزاداري در خانه هايشان پنهاني و باترس و هراس برگزار مي كنند.

و اين مراسم و اقامه عزا داري از اوايل قرن سوم هجري از اقليم خراسان قسمت جنوبي به تركستان منتقل شده هنگامي كه بعضي از اهل طوس دوستداران اهل بيت پيغمبر (ص) ناچار به هجرت به بخارا و خيوه و نواحي ديگر شدند و در آنجا وطن كردند.

و آثار بعضي حسينيه هائي كه در آنجا مجالس عزا در شهرهاي تركستان قفقاز آشكارا برگزار مي شده دلالت دارد به اينكه شعارهاي اقامه نوحه سرائي و دسته هاي عزاداري بر حسين (ع) در اين نواحي تا انقراض عهد قيصري در روسيه متداول بوده است اما عزاداري در اقليم تبت شمال چين چنين بوده است كه: در اواخر


قرون وسطي بعضي از خانواده هاي شيعه در بلاد افغانستان ناچار شده اند كه به آنجا هجرت كنند، و در آنجا وطن بگيرند و اين گروه بنا به عقيده اي كه به دوستي اهل بيت پيغمبر (ص) داشتند اين مجالس عزاي حسيني (ع) در خانه هايشان برگزار مي كردند و كارهايشان در روز تاسوعا و عاشورا در هر سال تعطيل مي نمودند.

و بعضي از طلبه هاي علوم ديني در كربلا و نجف كه علوم ديني فرا مي گرفتند و از شهرهاي خودشان (تبت) به كربلا و نجف منتقل شده بودند مي گفتند كه: خانواده هايشان هميشه نوحه سرائي و مجالس عزاي حسيني را زير پوشش كامل و پنهاني برگزار مي كردند و افراد خانواده هاي شيعه در خانه يكي از آنان اجتماع مي كنند و خطيب منبر حسيني يا يك نفرشان تفصيل قتلگاه كربلا را آنچنانكه در عتبات متداول است مي خوانند و همان برنامه كه در ساير كشورهاي اسلامي اجرا مي شود آنجا نيز اجرا مي گردد، انفاق مي كنند، اشك مي ريزند نوحه سرائي مي كنند مي گريند ناله مي زنند سينه زني دارند و به سر و صورت مي زنند و ساير مراسم عزاداري انجام مي دهند.

اما عزاداري در بلاد چين دور چنين است كه: شيعيان مهاجري كه آنجا وطن كردند در دهه ي اول محرم و مخصوصا روز عاشورا عزا، و سوگواري امام حسين (ع) را در خانه هايشان زير پوشش همانند شيعيان ناحيه هاي تبت برگزار مي كنند چون معروف آن است كه بيشتر شيعيان چين در سوم عصرهاي اخير از تركستان و بلاد افغانستان از مسير نواحي تبت به چين منتقل شده اند.

ضمن بعضي شمارش، عدد مسلمانها در چين بعد از جنگ جهاني اول ديدم كه شماره شيعياني كه در شهرهاي چين وطن اختيار كردند از ده هزار نفر متجاوز نمي گردد.

و آنان به همه ي كمي به مراسم و شعائر مذهبشان عمل مي كردند كه از جمله


آنها احياء يادبود قتلگاه كربلا و شهادت امام حسين(ع) و اهل بيت و اصحابش و اقامه مجالس و سوگواري و عزاداري حسيني ايام عاشوراء در خانه هايشان و مجالس و اجتماعات آنها بوده است.