حسين بن علي (ع) در مدينه ي منوره، در سال جنگ خندق (سوم هجري)، روز سه شنبه سوم ماه شعبان، يا پنج شنبه پنجم همان ماه متولد شد. بعضي از مورخين، تولد آن حضرت را روز آخر ربيع الاول همان سال دانسته، و بعضي ديگر، گفته اند در پنجم جمادي الاولي از سال سوم يا چهارم هجرت به دنيا آمده است [1] .

مادرش فاطمه زهرا (س)، پنج شب پس از ولادت امام حسن (ع) او را باردار شد. بنابراين، بين اين دو برادر، جز اين پنج شب به اضافه ي مدت حمل، فاصله اي نيست. ولي امام جعفر صادق (ع) از پدر بزرگوارش روايت كرده است كه فاصله ي سني آن دو، به اندازه ي فاصله ي بين دو عادت ماهانه به اضافه ي مدت حمل بوده است. مدت حمل آن حضرت نيز، شش ماه بود.

هنگامي كه آن حضرت متولد شد، مادرش فاطمه (س) او را نزد جد بزرگوارش رسول خدا (ص) آورد. آن حضرت از ديدن او خوشحال شده در


گوش راست او اذان، و در گوش چپش اقامه گفت. در روز هفتم تولدش گوشفندي براي او عقيقه كرد و او را حسين ناميد و به مادرش فرمود سرش را بتراشد و به وزن موهايش نقره صدقه دهد. مادرش نيز همين كار را كرد. او قبلا اين كار را براي فرزند ديگرش حسن، انجام داده بود.

آن حضرت، در روز جمعه يا شنبه يا دوشنبه، دهم محرم سال 61 هجري در كربلا، واقع در سرزمين عراق به شهادت رسيد. عمر شريف آن حضرت به هنگام شهادت، پنجاه و پنج يا پنجاه و شش سال، به اضافه ي پيج ماه و پنج روز يا پنج ماه و هفت روز يا چند ماه و چند روز بيشتر بود. اين اختلاف، ناشي از اختلافي است كه در مورد روز و سال تولد آن حضرت وجود دارد.

آن حضرت، شش يا هفت سال با جد بزرگوارش، رسول خدا (ص)، و پس از آن بيست و نه سال و يازده ماه با پدرش، اميرالمومنين (ع)، و پس از آن، حدود ده سال با برادرش، امام حسن (ع)، و حدود ده سال پس از شهادت امام حسن (ع) زندگي كرد. بعضي گفته اند: پس از شهادت امام حسن (ع)، پنج سال و چند ماه زندگي كرده است. اين اختلاف ناشي از آن است كه تاريخ شهادت امام حسن (ع) مورد اختلاف است.

مدتي كه آن حضرت پس از امام حسن (ع) زندگي كرده است، مدت خلافت او محسوب مي شود، همان خلافتي كه جدش رسول خدا (ص)، براي او و برادرش مقرر كرد. آن جا كه فرمود: «اين دو پسر من امامند بجنگند يا نه» [2] [3] وصيت برادرش امام حسن (ع) نيز بر خلافت آن حضرت دلالت


دارد؛ همان طور كه وصيت اميرالمؤمنين (ع) بر خلافت امام حسن (ع)، و وصيت حضرت رسول (ص) بر خلافت اميرالمؤمنين (ع).

تا زماني كه معاويه زنده بود، امام حسين (ع) به خاطر وفا به قرارداد صلحي كه با معاويه داشت، صبر پيشه كرد. ولي چون معاويه درگذشت، آن حضرت در حد امكان، مخالفت ورزيد، و چون ياراني پيدا كرد، دعوت به جهاد نمود و با خانواده و فرزندانش از حرم الهي مكه حرم جدش رسول خدا (ص)، مدينه براي دريافت كمك از كساني كه دعوتش كرده بودند به سوي عراق حركت كرد. پيش از خود، پسر عمويش مسلم بن عقيل را فرستاد تا مردم را به سوي خدا و بيعت با آن حضرت بر جهاد دعوت كند. گروهي با او بيعت كردند و با او عهد بستند و قول ياري و خيرخواهي دادند، ولي عهد شكستند و او را تنها گذاشتند تا در ميان ايشان كشته شد. كسي او را ياري نكرد. براي جنگ با آن حضرت حركت كردند؛ او را محاصره كردند و نگذاشتند به يكي از اطراف زمين برود و مجبورش كردند در جايي كه ياور و پشتيباني نداشت پياده شود؛ از آب فرات محرومش كردند و در نهايت به شهادتش رساندند. آن حضرت همه مشكلات را در راه خدا تحمل كرد و با لب تشنه، مظلومانه همانند پدر و برادرش، به شهادت رسيد؛ در حالي كه بيعتش شكسته، حرمتش هتك شده، به عهدش وفا نشده و هيچ حقي در مورد او رعايت نشده بود.

كنيه ي آن حضرت، ابوعبدالله و لقبهايش رشيد، طيب، وفي، سيد، زكي، مبارك، تابع رضاي خدا، راهنما به ذات خدا و سبط است.

شاعرانش يحيي بن حكم و چند نفر ديگر بودند. دربان او اسعد هجري و نقش انگشترش «لكل أجل كتاب» بود. پادشاهان عصر او معاويه و يزيد


بودند.

آن حضرت نه فرزند داشت. شش پسر و سه دختر. پسران او عبارتند از: علي اكبر، علي اوسط، علي اصغر، محمد، جعفر و عبدالله، و دخترانش، زينب و سكينه و فاطمه نام دارند. ولي مرحوم مفيد نوشته است: آن حضرت چهار پسر و دو دختر داشت. او يكي از علي ها، و محمد و زينب را از شمار فرزندان امام حسين (ع) حذف كرده است.

مورخين درباره ي علي اكبر (ع) اختلاف دارند. مشهور اين است كه علي اكبر همان است كه در كربلا شهيد شد و مادرش ليلي دختر ابومرة بن عروة بن مسعود ثقفي است. ولي مرحوم مفيد نوشته است: او همان حضرت زين العابدين و مادرش شاه زنان دختر يزدگرد است. علي اصغر در كربلا به وسيله تيري در دامن پدر به شهادت رسيد. مادر او و سكينه، رباب، دختر امرءالقيس بن عدي كلبي معدي است. مادر فاطمه، ام اسحاق، دختر طلحة بن عبدالله تيمي است. ولي آن كه در بين فرزندان حضرت امام حسين (ع)، نامش جاوداني است، همان حضرت زين العابدين (ع) است كه نسل آن حضرت از اوست.