سيوطي در الدر المنثور، روايتي از يعلي بن مره و ابن عمر و سعد بن مسيب نقل كرده كه: رسول اكرم در خواب ديد بني اميه يكي پس از ديگري چون بوزينگان به منبرش بر مي جهند. پيغمبر (ص) متأثر شد و پس از آن ديگر كسي او را خندان نديد. خداوند اين آيات را از سوره ي بني اسرائيل آيه 60 نازل كرد. [1] و ما جعلنا الرؤيا التي اريناك الا فتنة للناس و الشجره الملعونة في القرآن و علامه طباطبائي روايات را از در المنثور و نيز با سندهاي ديگر، مانند حسين بن علي (ع) و ابي حاتم و ابن مردويه و بيهقي و ابن عساكر و سعد بن مسيب، آورده است. [2] .

همچنين تفسير برهان از ابوهريره همان حديث را آورده است و مرحوم طبرسي در مجمع البيان گويد: مهمل بن سعد از امام صادق روايت كرده كه شجره ي ملعونه در قرآن بني اميه است.

علامه طباطبائي گويد: خداوند شجرة زقوم را در سوره الصافات آيه 62 از قبيل فتنه بر ظالمين قرار داده، «ام شجرة الزقوم انا جعلناها فتنة للظالمين» اما مورد لعن قرار نداده. بنابراين منظور از اين شجره، شجره ي زقوم نيست و بايد مقصود آيه را در افرادي كه لعن بر آنان در لسان قرآن وارد شده جست و جو كرد. و افرادي كه در لسان قرآن لعن بر آنان شده، ابليس، يهود، مشركين، منافقين، و الذين يموتون و هم كفار، كتمان كنندگان آيات، اذيت كنندگان رسول و نظاير آنها هستند. و لعن را در اين آيه مخصوص به شجره كرده و شجره همان طوري كه به درخت گفته مي شود همچنين به اصل و ريشه ي آن هم اطلاق مي شود و در «لسان العرب» گويد: فلاني از شجره ي مباركه است. يعني از اصل و ريشه اي پاك است. بنابراين مي شود به مردمان


پاك و خبيث با يك عنايتي شجره ي طيبه و يا خبيثه اطلاق كرد.

در حديث آمده كه پيغمبر فرموده: «انا و علي من شجرة واحدة و ساير الناس من شجرة شتي.» من و علي از يك درخت و ريشه هستيم و ساير مردمان از ريشه هاي پراكنده هستند و با تأمل دقيق روشن مي شود منظور از شجره ي ملعونه همه موارد هفتگانه نيست، زيرا ضميرهاي «نخوفهم و لا يزيدهم» كه بعدا ذكر شده جمع آمده است. در بادي نظر يكي از سه طايفه ي سابق الذكر يعني يهود يا مشركين و يا منافقين متبادر به ذهن است.

اما از آنجايي كه در زمان حيات پيغمبر از مشركين و اهل كتاب مردماني با اين اوصاف و شرايط - كه مسلمانان را تفتين كنند - بروز ظهوري نكرده بودند، لذا خداوند با آيه ي سوم سوره ي مائده كه در اواخر زندگي رسول اكرم (ص) نازل شده، آنان را نسبت به آينده از هر گونه افساد و تفتين تأمين داده.

اليوم يأس الذين كفروا من دينكم فلا تخشوهم و اخشون (مائده آيه ي 3) يعني: امروز آنانكه به دين شما كفر مي ورزند، از شكست دادن مسلمين نااميد گشتند و از آسيب و شر آنان نگران نباشيد، و از خداوند بترسيد.

بنابراين، محل شمول آيه مخصوص به منافقين خواهد شد و معلوم است كه عموم منافقين منظور نيست، بلكه هدف آيه آنهائي است كه تخويف و موعظه و تبليغات اسلامي در آنان بجز طغيان عظيم اثري نخواهد گذاشت و خداوند در عالم خواب اين شجره ي ملعونه و پاره اي از اعمال آنان را براي رسول اكرم (ص) نمايان كرد و بيان داشت كه طغيان بزرگ از آنان صادر خواهد شد.

پس از اين مقدمات كه آيه شامل فرقه اي از منافقين شد، علامه طباطبائي گويند:جمع كثيري از مفسرين اهل سنت و شيعه اتفاق دارند كه منظور از شجره ي ملعونه بني اميه است و روايات زيادي هم در اين مورد نقل كرده اند. [3] .