بازگشت

آيه ي تطهير


يكي از آيات قرآن كه باتفاق مفسرين شيعه و سني در شأن اهل بيت نازل شده آيه 33 سوره ي احزاب است: «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهر كم تطهيرا» ابن اثير گويد اين آيه درباره ي پيامبر، علي، فاطمه، حسن و حسين (ع)، در وقتي كه در منزل فاطمه (ع) يا ام سلمه اجتماع داشتند، نازل شده است. [1] .

و ترمذي [2] در سنن خود - كه گاهي به نام جامع و گاهي به اسم صحيح ترمذي معروف است - در ج 23 ص 200 و 242 و 247 قسمتي از حديث را به مناسباتي از عايشه نقل كرده است.


اوزاعي ابوعمر بعلبكي، متولد 88 متوفاي 157 ه.ق، كه اعلم علماي شام بوده از عطا و ز هري و احنف بن قيس و صعصعة بن صوهان روايت كرده و گاهي با دو واسطه از ابن عباس روايت مي كند كه اين آيه در حق پنج تن از اهل بيت نازل شده است. و واحدي علي بن احمد بن محمد نيشابوري، متوفاي 465 هجري قمري، در كتاب نفيس خود اسباب النزول ص 267 و ابن شهر آشوب در مناقب از ابن سعيد خدري نقل كرده اند كه: آيه ي «انما يريد الله ليذهب الخ» در حق اين پنج نفر نازل شده: رسول الله، علي، فاطمه، حسن و حسين (ع).

بنابه نقل صحيح مسلم ج 7 صفحه 130 و مصابيح السنة ج 2 ص 278 و ذخائر العقبي ص 24، عايشه بازگو كرده كه: پيغمبر اكرم (ع) يك روز اول صبح در حالي كه يك نوع از بردهاي يمني را (كه از موي سياه بافته مي شد) در بر داشت بيرون آمد. حسن (ع) آمد و پيغمبر (ص) او را داخل برد نمود. سپس حسين (ع) آمد و داخل برد شد و فاطمه نيز آمد و پيغمبر (ص) او را داخل برد كرد. آنگاه علي آمد و پيامبر او را هم وارد برد كرد، پس فرمود:

«انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا»

اوزاعي سابق الذكر از شداد بن عبدالله روايت كرده كه وقتي سر حسين (ع) وارد شام شد. يك مرد شامي به آن حضرت و پدرش علي (ع) جسارت كرد، و اثلة بن اسقع برخاست و گفت: سوگند به خدا من همواره علي، حسن و حسين و فاطمه (ع) را دوست مي دارم، و اين محبت من بعد از زماني است كه شنيدم پيغمبر در حق آنها فرمود آنچه را كه فرمود و آن اينكه يك روز در خانه ي ام سلمه در خدمت پيامبر (ص) حضور داشتم. فرزندش حسن (ع) آمد و پيغمبر او را بر ران راستش نشانيد و بوسيد. پس حسين (ع) آمد و او را بر ران چپش نشانيد و بوسيد. سپس فاطمه (ع) آمد و او را پيش روي خود نشانيد. آنگاه علي (ع) را طلبيد و فرمود: «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا» [3] .

حمويني [4] از واثله روايت كرده كه پيغمبر (ص) به فاطمه (ع) فرمود شوهر و پسرانت را نزد


من بياور. فاطمه (ع) آنها را حاضر كرد. رسول خدا (ص) كساء فدكي را بر ايشان پوشانيد و دستش را بر ايشان گذارد و فرمود: «اللهم ان هؤلاء آل محمد فاجعل صلواتك و بركاتك علي آل محمد انك حميد مجيد» ام سلمه گويد: من كسا را بلند كردم كه بر آنها داخل شوم، اما پيغمبر آن را نگاه داشت و فرمود «انك علي خير» تو بر خير هستي، ليكن در زير اين عبا و در جمع اهل بيت وارد مشو. [5] .

و نيز احمد روايت كرده از ام سلمه كه پيغمبر (ص) در خانه ي او بود، فاطمه (ع) با ديگ سنگي كه در آن خزيزه [6] بود بر آن حضرت وارد شد، رسول خدا فرمود شوهر و پسرهايت را بخوان، پس علي و حسن و حسين (ع) آمدند و نشستند و با هم از آن طعام خوردند و در زير رسول اكرم (ص) كسايي بود. ام سلمه گويد من در حجره نماز مي خواندم كه خداوند اين آيه را نازل كرد: «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا».

پس پيغمبر دستش را بيرون آورد و اشاره به آسمان كرد و گفت: «اللهم هولاء اهل بيتي و حامتي اي خاصتي فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا». يعني خدايا اينان اهل بيت من و خاصان من هستند. پس ببر از ايشان هر رجس و آلايشي را و پاكيزه گردان ايشان را پاكيزه كردني.

ام سلمه گويد من سر خود را از حجره بيرون نمودم و داخل خانه ي آنان كردم و گفتم: من با شمايم يا رسول الله؟ فرمود: «انك علي خير انك علي خير». تو بسوي خيري تو بسوي خيري! [7] .

دولابي از ام سلمه روايت كرده كه پيغمبر (ص) به فاطمه (ع) فرمود: شوهر و پسرانت را نزد من بياور. فاطمه (ع) آنها را در خدمت حضرت رسول خدا حاضر نمود كساء فدكي را بر ايشان پوشانيد و دستش را بر ايشان گذارد، پس گفت:


«اللهم ان هولاء آل محمد (ص) فاجعل صلواتك و بركاتك علي آل محمد (ص) انك حميد مجيد».

يعني خدايا اينها آل محمد هستند درود و بركات خود را بر آل محمد (ص) قرار بده، تويي حميد و مجيد.

ام سلمه گويد: من كسا را بلند كردم تا بر آنها داخل شوم، اما پيغمبر آن را نگاه داشت و فرمود: «انك علي خير». [8] .

به اعتراف خود ابوبكر، آيه ي تطهير در خصوص اهل بيت نازل شده است. مرحوم طبرسي در احتجاج خود احتجاج علي (ع) را با ابوبكر در خصوص فدك و املاك فاطمه (ع) نقل كرده تا به اين جمله رسيده:

«فقال اميرالمؤمنين (ع): يا اباكر أتقرء كتاب الله؟ قال نعم قال اخبرني عن قول الله عزوجل «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا» فيمن نزلت، فينا ام غيرنا»؟ علي (ع) فرمود: اي ابوبكر! كتاب خدا را خوانده اي؟ گفت خوانده ام، فرمود اين آيه در حق كه نازل شده، در حق ما يا غير ما؟ ابوبكر گفت: درحق شما نازل شده. علي (ع) فرمود: در اين صورت در رديف كافرها قرار مي گيري! او از علت آن پرسيد، امام فرمود: بجهت اينكه شهادت خدا را به طهارت فاطمه رد مي كني و شهادت مردم را عليه او قبول مي كني كما اينكه حكم خدا و پيغمبر را درباره ي فاطمه (ع) كه فدك را به او داده اند رد مي كني و شهادت يك عرب ضعيف ناچيز را عليه او قبول مي كني. [9] .


پاورقي

[1] صحيح مسلم ج 7 صفحه 130.

[2] محمد بن عيسي يوغي ترمذي از مشاهير و اعلام و محدثين عامه و در شمار پيشوايان ايشان بوده و در قوه‏ي حافظه ضرب المثل است. او با آنکه نابينا بوده از اکابر شاگردان امام بخاري است و کتاب سابق الذکر او يکي از صحاح سته‏ي اهل سنت است. وي در هفتاد سالگي به سال 279 ه.ق در شهر ترمذ يا قريه‏ي يوغ بدرود جهان گفته است. (ريحانه الادب ج 1).

[3] اسد الغابة ج 2 ص 20.

[4] ابراهيم بن سعدالدين بن محمد بن مؤيد بن محمد بن حمويه معروف به حمويي يا حمويني از بزرگان علماي عامه و از حفاظ برجسته و محدثين نامي ايشان است. حمويني در طبقه‏ي علامه حلي و معاصر وي بود و علامه برحسب سليقه بر علماي عامه از محقق اول و عموزاده خود يحيي بن سعيد و ابن طاوس و خواجه نصيرالدين طوسي و پدر ماجد خود شيخ يوسف و ديگر بزرگان علماي شيعه روايت مي‏کرده و حمويني از حلقه‏ي آخذين حديث بود و گويا به همين جهت يا به استناد پاره اي از احاديث مرويه در کتاب او برخي از علماي شيعه از جمله صاحب رياض العلماء، احتمال تشيع در وي داده‏اند. ولکن در کتابهاي خود تصريح به خلافت خلفا دارد و از تأليفات بسيار نفيس او «فرائد السمطين في فضائل المرتضي و البتول و السبطين» است، سمط اول درباره‏ي علي (ع) سمط دوم در ساير ائمه است. او بسال 722 ه.ق وفات کرده است.

[5] فرائد السمطين ج 1 ص 24.

[6] خزيزه يک نوع غذايي است که پاره هاي گوشت را در ديگ کرده و آب بسيار در آن ريخته بر آتش نهند و چون پخته شود آبش کم مي‏شود و آرد در آن ريخته و فروآرند. (منتهي الارب).

[7] السيرة النبويه تأليف زيني دحلان ج 3 ص 366.

[8] ذخائر العقبي ص 24 و الميزان.

[9] احتجاج طبرسي ج 1 ص 122 و در پاورقي همان صفحه از محب الدين طبري در ذخائر العقبي نقل شده که او از عمر بن ابي سلمه ربيب رسول اکرم (ص) بازگو مي‏کند که اين آيه بر رسول اکرم (ص) نازل شد و او در خانه ام سلمه بود رسول الله فاطمه و حسن و حسين (ع) را خواست و آنها را به عبايي پيچيد در حالي که علي (ع) هم پشت سر او بود. سپس گفت: خدايا اينها اهل بيت من هستند، فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا.

و ام سلمه گفت: يا رسول الله! من هم از آنها هستم؟ فرمود: تو در جاي خود باش، تو هم بر خيري «انت علي مکانک و انت علي خير.» (احتجاج ص 123-122).