يكي ديگر از ابعاد نهضتي حسيني (ع) معرفي اهل بيت (ع) و افشاگري ظلم حكومت معاويه و يزيد در حق آنان بود، چنانكه امام حسين (ع) در خطبه ها و گفته هاي كوتاه خود بارها بدان اشاره مي كرد. پهلوان اين قسمت از ميدان قيام ادبي «سيد حميري» بود.

شهادت «زيد بن علي» انقلابي مشهور علوي در كوفه حادثه اي بوده كه سيد حميري را پيش از پيش به صف مبارزان با حكومت اموي و عباسي كشاند. در شعري وصف حال خود را چنين مي گويد:



«اوذي و اشتم فيكم و يصيبني

من ذي القرابة جفوة و ملام»



(به خاطر دوستي شما [اهل بيت (ع)] اذيتها و ملامتها مي كشم و از اقوام مختلف به من سرزنشها و ستمها رفته است).

و در جاي ديگر گفته است:



ما لذ عيش بعد رضك

بالجياد الاعوجيه [1] .



(زندگي لذت ندارد بعد از آنكه [اي حسين (ع)] تو را با اسبهاي وحشي و كجرو زير پا گذاشتند.)

كميت بن زيد اسدي نيز در همين مضمون مي گويد:



«و قتيل بالطف غود رفهم

بين غوغاء امة و طغام»



(كشتگاني [عزيز] در كربلا، در ميان غوغاهاي مردم و اراذل و اوباش واگذاشته شد.) اين شعر را «كميت» در محضر امام باقر (ع) خواند كه به «قصيده ميميه» معروف است؛ امام در اثناي آن مي گريست و در حق او گفت: (اي كميت... براي تو همان امري كه پيامبر (ص) به حسان بن ثابت گفت سزاوار است كه: مادامي كه ما را حمايت كني هميشه از جانب روح القدس تأييد مي شوي).

«منصور نمري» نيز از شعراي بي باك اين صف از مبارزه بود كه در رثاي حسين (ع)گفت:



ويلك يا قاتل الحسين لقد

بؤت بحمل نيؤ بالحامل



ما اشك عندي في كفر قاتله

لكنني قد اشك في الخاذل



... دينكم جفوة النبي و ما لا

جافي لآل النبي كالواصل [2] .



(واي بر تو قاتل حسين! تو همانا بار گناهي را بر دوش داري كه بر كشنده ي آن بسيار گران تمام خواهد شد. من در كفر قاتل حسين (ع) شكي ندارم، ترديدم در كفر آنهايي است كه وي را تنها گذاشتند... دين و مرام شما جفاي به آل پيامبر است و آن كس كه با آل رسول (ص) خدا درافتاد هرگز به مقصد نمي رسد.).

از ديگر شعراي افشاگر، ابوالحسن البسامي، معروف به «ابن بسام» است كه با شعر برنده ي خود بني عباس را به محاكمه مي كشيد. در قصيده اي هجو آميز و كوبنده، متوكل عباسي را كه قبر امام حسين (ع) را ويران ساخت، چنين محكوم مي كند.



تالله ان كانت امية قداتت

قتل ابن بنت نبيها مظلوما



فلقد اتاه بنوابيه بمثلها

هذا لعمرك قبره مهدوما



اكفوا علي ان لا يكونوا شاركوا

في قتله فتتبعوه رميما



«بخدا سوگند اگر بني اميه به قتل فرزند پيامبرشان حسين (ع) مبادرت ورزيده و او را مظلومانه شهيد كردند، اين خويشان پيامبر - يعني بني عباس - هم همان كار را كردند، و اين مقبره ي منهدم شده به دست آنها اثر جنايتشان است. [تو گويي] تأسف مي خوردند كه چرا در زمان حادثه شريك قتلش نبودند و از اين رو براي اقتداي به بني اميه از اجساد خاك شده ي آنان تقليد كردند [و قبر حسين (ع) را ويران ساختند.].